هوش هیجانی یا هوش عاطفی چیست؟ + روش‌های استفاده و تقویت
نشان تجارت - در این صورت می‌توانید روابط محکم‌تری ایجاد کنید و به اهداف خود برسید. در ارتباط با هوش هیجانی باید بدانید که می‌توان آن را تشخیص داد اما مانند ضریب هوشی یا IQ قابل‌اندازه‌گیری نیست؛ بنابراین بهتر است که اطلاعات کافی را در این رابطه کسب کنید. ما تا پایان این مطلب به موضوعات پیرامون هوش هیجانی پرداخته‌ایم.
هوش هیجانی چیست؟
هوش هیجانی، توانایی درک، استفاده و مدیریت احساسات خود از طریق روش‌های مثبت برای از بین بردن استرس، برقراری ارتباط مؤثر، همدلی با دیگران، غلبه بر چالش‌ها و خنثی کردن تعارض است. هوش هیجانی به شما کمک می‌کند روابط قوی‌تری برقرار کنید، در مدرسه و کار موفق شوید و اهداف شغلی و شخصی خود را به دست آورید. همچنین می‌تواند به شما کمک کند تا با احساسات خود ارتباط برقرار کنید، قصد را به عمل تبدیل کرده و درباره آنچه بیشتر از همه برای شما مهم است تصمیمات آگاهانه بگیرید. هوش هیجانی معمولاً توسط چهار ویژگی تعریف می‌شود که عبارت‌اند از:
- خود مدیریتی: شما می‌توانید احساسات و رفتارهای تکانشی را کنترل کنید، احساسات خود را از راه‌های سالم مدیریت کنید، ابتکار عمل را دنبال کنید، تعهدات را دنبال کنید و با شرایط تغییریافته سازگار شوید.
- خودآگاهی: شما احساسات خود و چگونگی تأثیر آن‌ها بر افکار و رفتار خود را می‌شناسید. نقاط قوت و ضعف خود را می‌دانید و اعتمادبه‌نفس دارید.
- آگاهی اجتماعی: شما همدلی دارید. شما می‌توانید احساسات، نیازها و نگرانی‌های احساسی را انتخاب کنید، ازنظر اجتماعی احساس راحتی کنید و پویایی قدرت را در یک گروه یا سازمان بشناسید.
- مدیریت روابط: شما می‌دانید که چگونه می‌توانید روابط خوب را برقرار کرده و حفظ کنید، برقراری ارتباط واضح، الهام بخشیدن و تأثیرگذاری بر دیگران، کار در یک گروه به‌خوبی و مدیریت تعارضات.
چرا هوش هیجانی مهم است؟
همان‌طور که می‌دانیم، باهوش‌ترین افراد نیستند که در زندگی موفق‌ترین افراد هستند. شما احتمالاً افرادی را می‌شناسید که ازنظر تحصیلی درخشان هستند و درعین‌حال ازنظر اجتماعی در کار یا روابط شخصی خود ناکام هستند و موفق نیستند. توانایی ذهنی یا ضریب هوشی شما (IQ) به‌تنهایی برای دستیابی به موفقیت در زندگی کافی نیست. بله ضریب هوشی شما می‌تواند به شما در ورود به دانشگاه کمک کند، اما این ضریب هوش هیجانی شما است که به شما کمک می‌کند استرس و احساسات را هنگام مواجه‌شدن با امتحانات نهایی خود مدیریت کنید.
هوش هیجانی بر چه مواردی تأثیر می‌گذارد؟
هوش هیجانی بر موارد زیادی در زندگی هر فرد می‌تواند مؤثر باشد. در این قسمت چند مورد را بررسی کرده‌ایم.
عملکرد شما در مدرسه یا محل کار
هوش هیجانی بالا می‌تواند به شما کمک کند تا از پیچیدگی‌های اجتماعی محل کار استفاده کنید، دیگران را هدایت و انگیزه دهید و در حرفه خود سرآمد باشید. در حقیقت، وقتی نوبت به ارزیابی کاندیدهای مهم شغلی می‌رسد، اکنون بسیاری از شرکت‌ها هوش هیجانی را به‌اندازه توانایی فنی مهم ارزیابی می‌کنند و قبل از استخدام از آزمون EQ استفاده می‌کنند.
سلامتی جسمی شما
اگر قادر به کنترل احساسات خود نیستید، احتمالاً استرس خود را نیز کنترل نمی‌کنید. این می‌تواند منجر به مشکلات جدی سلامتی شود. استرس کنترل نشده فشارخون را بالا می‌برد، سیستم ایمنی را سرکوب می‌کند، خطر حملات قلبی و مغزی را افزایش می‌دهد، به ناباروری کمک می‌کند و روند پیری را تسریع می‌کند. اولین قدم برای بهبود هوش هیجانی یادگیری نحوه کنترل استرس است.
سلامت روان شما
احساسات و استرس کنترل نشده همچنین می‌تواند بر سلامت روان شما تأثیر بگذارد و شما را در برابر اضطراب و افسردگی آسیب‌پذیر کند. اگر قادر به درک، احساس راحتی و مدیریت احساسات خود نیستید، برای ایجاد روابط قوی نیز تلاش خواهید کرد. این به‌نوبه خود می‌تواند احساس تنهایی و انزوا را در شما ایجاد کند و مشکلات روانی را بیشتر تشدید کند.
روابط شما
با درک احساسات و چگونگی کنترل آن‌ها بهتر می‌توانید احساس خود را بیان کرده و احساس دیگران را درک کنید. این به شما امکان می‌دهد که به‌طور مؤثرتری ارتباط برقرار کنید و روابط محکم‌تری را هم در محل کار و هم در زندگی شخصی خود ایجاد کنید.
هوش اجتماعی شما
همسو بودن با احساسات خود در جهت یک هدف اجتماعی است و شما را به سایر افراد و دنیای اطراف متصل می‌کند. هوش اجتماعی شما را قادر می‌سازد تا دوست خود را از دشمن تشخیص دهید، میزان علاقه فرد دیگری به خود را بسنجید، استرس را کاهش دهید، سیستم عصبی خود را از طریق ارتباطات اجتماعی متعادل کنید و احساس دوست داشتن و خوشبختی کنید.
ایجاد هوش هیجانی
چهار مهارت اصلی وجود دارد که موجب افزایش EQ شما می‌شوند. مهارت‌های تشکیل‌دهنده هوش هیجانی را می‌توان در هر زمان یاد گرفت. بااین‌حال، مهم است که به یاد داشته باشید که بین یادگیری ساده EQ و استفاده از این دانش در زندگی شما تفاوت وجود دارد.
صرف اینکه می‌دانید باید کاری انجام دهید، این بدان معنا نیست که شما آن کار را انجام می‌دهید به‌ویژه هنگامی‌که دچار استرس شدید شوید که می‌تواند بهترین اهداف شما را نادیده بگیرد. به‌منظور تغییر دائمی رفتار از راه‌هایی که تحت‌فشار ایستاده‌اند، باید یاد بگیرید چگونه در لحظه و در روابط خود بر استرس غلبه کنید تا ازنظر احساسی آگاه باشید. مهارت‌های اصلی برای ایجاد EQ و بهبود توانایی شما در مدیریت احساسات و ارتباط با دیگران عبارت‌اند از:
- خود مدیریتی
- خودآگاهی
- آگاهی اجتماعی
- مدیریت روابط
خود مدیریتی
برای اینکه بتوانید EQ خود را درگیر کنید باید بتوانید از احساسات خود برای تصمیم‌گیری سازنده درباره رفتار خود استفاده کنید. وقتی بیش‌ازحد دچار استرس می‌شوید می‌توانید کنترل احساسات و توانایی عمل متفکرانه و مناسب را از دست دهید. به زمانی فکر کنید که استرس شما را تحت‌فشار قرار داده است.
آیا آسان فکر کردن یا تصمیم‌گیری منطقی آسان بود؟ احتمالاً نه. وقتی بیش‌ازحد دچار استرس می‌شوید، توانایی شما در تفکر روشن و ارزیابی دقیق احساسات خود و دیگران به خطر می‌افتد. احساسات اطلاعات مهمی هستند که در مورد خود و دیگران به شما می‌گویند اما در برابر استرسی که ما را از راحتی خارج می‌کند، می‌توانیم بیش‌ازحد تحت‌فشار قرار بگیریم و کنترل خود را از دست بدهیم. با توانایی مدیریت استرس و حضور عاطفی، می‌توانید بدون ناراحتی افکار و کنترل خود، اطلاعات ناراحت‌کننده را دریافت کنید.
شما قادر به انتخاب‌هایی خواهید بود که به شما امکان می‌دهد احساسات و رفتارهای تکانشی را کنترل کنید، احساسات خود را با روش‌های سالم مدیریت کنید، ابتکار عمل را دنبال کنید، تعهدات خود را دنبال کنید و با شرایط متغیر سازگار شوید.
خودآگاهی
مدیریت استرس فقط اولین قدم برای ایجاد هوش هیجانی است. علم دل‌بستگی نشان می‌دهد که تجربه عاطفی فعلی شما احتمالاً بازتابی از تجربه اولیه زندگی شما است. توانایی شما در مدیریت احساسات اصلی مانند خشم، غم، ترس و شادی اغلب به کیفیت و قوام تجربیات عاطفی اولیه زندگی شما بستگی دارد. اگر سرپرست اصلی شما به‌عنوان یک کودک احساسات شما را درک کرده و برای آن‌ها ارزش قائل است، احتمالاً احساسات شما به سرمایه‌های ارزشمندی در زندگی بزرگ‌سالان تبدیل‌شده‌اند؛ اما اگر تجربیات عاطفی شما در دوران کودکی گیج‌کننده، تهدیدکننده یا دردناک بود، به‌احتمال‌زیاد سعی کردهاید از احساسات خود فاصله بگیرید؛ اما اینکه بتوانید به احساسات خود متصل شوید (داشتن یک ارتباط لحظه‌به‌لحظه با تغییر احساسات خود) نکته کلیدی در درک چگونگی تأثیر احساسات بر افکار و اعمال شما است.
با تمرین ذهن آگاهی می‌توانید به احساسات خود متصل شوید. ذهن آگاهی عملی است که می‌تواند توجه شما را به لحظه فعلی متمرکز کند. ذهن آگاهی به شما کمک می‌کند تا مشغله فکر خود را به سمت درک لحظه‌ای، احساسات جسمی و عاطفی سوق دهید و دیدگاه وسیع‌تر از زندگی ایجاد می‌کند. ذهن آگاهی شما را آرام و متمرکز می‌کند و باعث می‌شود در این روند خودآگاهی بیشتری داشته باشید.
آگاهی اجتماعی
آگاهی اجتماعی شما را قادر می‌سازد نشانه‌های غیرکلامی که دیگران به‌طور مداوم برای برقراری ارتباط با شما استفاده می‌کنند را تشخیص و تفسیر کنید. این نشانه‌ها به شما اطلاع می‌دهند که دیگران واقعاً چگونه احساس می‌کنند، چگونه حالت عاطفی آن‌ها لحظه‌به‌لحظه تغییر می‌کند و آنچه واقعاً برای آن‌ها مهم است. هنگامی‌که گروه‌هایی از افراد نشانه‌های غیرکلامی مشابهی را ارسال می‌کنند، شما می‌توانید پویایی قدرت و تجربیات عاطفی مشترک گروه را بخوانید و درک کنید. به‌طور خلاصه، شما همدل هستید و ازنظر اجتماعی راحت هستید. برای ایجاد آگاهی اجتماعی باید اهمیت ذهن آگاهی در روند اجتماعی را درک کنید.
مدیریت رابطه
کار خوب با دیگران روندی است که با آگاهی عاطفی و توانایی شما در شناخت و درک آنچه دیگران تجربه می‌کنند آغاز می‌شود. از میزان مؤثر استفاده شما از ارتباطات غیرکلامی آگاه شوید. جلوگیری از ارسال پیام‌های غیرکلامی به دیگران در مورد آنچه فکر می‌کنید و احساس می‌کنید غیرممکن است. بسیاری از ماهیچه‌های صورت به‌ویژه عضلات اطراف چشم، بینی، دهان و پیشانی به شما کمک می‌کنند تا احساسات خود را بدون کلام انتقال داده و همچنین قصد عاطفی افراد دیگر را بخوانید. شناخت پیام‌های غیرکلامی که برای دیگران ارسال می‌کنید می‌تواند سهم بزرگی در بهبود روابط شما داشته باشد.
مشخصات افرادی که هوش هیجانی بالایی دارند
مواردی وجود دارند که افراد با داشتن آن‌ها متوجه می‌شوند هوش هیجانی بالایی دارند. در این قسمت ما به چند مورد پرداخته‌ایم.
- در مورد آدم‌هایی که نمی‌شناسید کنجکاو هستید.
- رهبر شایسته‌ای هستید.
- نقاط قوت و ضعفتان را می‌شناسید.
- به‌خوبی به همه‌چیز توجه می‌کنید.
- دقیقاً می‌دانید که از چه چیزی ناراحت هستید.
- با اغلب آدم‌ها کنار می‌آیید.
- عمیقاً تمایل دارید فرد بااخلاق و خوبی باشید.
- باحوصله و شکیبایی به دیگران کمک می‌کنید.
- در خواندن حالات چهره آدم‌ها ماهر هستید.
- پس از سقوط به‌سرعت کمر راست می‌کنید.
- ویژگی‌های افراد را به‌درستی حدس می‌زنید.
- به صدای درونی‌تان اعتماد می‌کنید.
- همیشه به خودتان انگیزه می‌دهید.
- می‌دانید در چه مواقعی جواب منفی بدهید.
چگونه می‌توان هوش هیجانی را تقویت کرد
با تقویت هوش هیجانی از پس هر مشکلی برمی‌آیید. شما تنها نیاز دارید که بدانید هوش هیجانی خود را چگونه تقویت کنید که ما در ادامه به چند مورد پرداخته‌ایم.
- تا جایی که می‌توانید ارتباط برقرار کنید.
- برای خودتان وقت بگذارید.
- روزانه‌هایتان را بنویسید.
- هدف‌گذاری کنید.
- کنترل هیجانات ناگهانی
- یادگیری بی‌وقفه
- انتقادپذیر باشید.
- سفر یک تفریح آموزشی
- گوش کردن را آویزه گوشتان کنید.
- تمرین مسئولیت‌پذیری
- به تن خود اهمیت دهید.
کلام آخر
هوش هیجانی یا همان توانایی تشخیص دقیق احساسات خود و دیگران به‌سادگی و با داشتن علائمی تشخیص داده می‌شود. EQ به‌اندازه IQ در زندگی افراد اهمیت دارد. در این مقاله سعی کردیم شما را با هوش هیجانی آشنا کنیم که برخلاف بهره هوشی یا IQ غیرقابل‌اندازه‌گیری است. هوش احساسی در فهم و درک مدیریت احساسات ضروری است بنابراین آن را جدی گرفته و تقویت کنید.
