قبل از بارداری حتما به این نکات توجه کنید
نشان تجارت - همان‌طور که پیشتر نیز گفتیم، داشتن یک دوره بارداری موفق و بی‌خطر برای خود و فرزندان‌مان به عوامل بسیاری وابسته است. متأسفانه در کشور ما به دلایل متعدد از جمله عدم آموزش یا ارائه آموزش‌های درست، دانش و آگاهی زوج‌ها در مورد بارداری اندک است.
از این رو، ما به نوبه خود در صدد برآمدیم تا جهت گسترش دامنه اطلاعاتی زوج‌های جوان پیش از هر گونه اقدامی برای فرزندآوری و کاهش فجایعی که ممکن است به دلیل عدم آگاهی آنها رخ دهد به کلیدی‌ترین نکات مربوطه بپردازیم.
در بخش اول این مقاله به برخی از مهم‌ترین موارد پیش از شروع بارداری که همانا داشتن آمادگی روحی و کسب آمادگی جسمی زوج‌ها، بررسی دارو‌های مصرفی و عدم انجام ازدواج‌های فامیلی بود، اشاره کردیم.
در ادامه همین بحث، موارد دیگری را مورد بررسی قرار خواهیم داد که بدون دانستن آنها، تصمیم‌گیری برای داشتن فرزند گامی بس اشتباه تلقی می‌شود.
بررسی‌های ژنتیکی
ارائه مشاوره‌های ژنتیکی و انجام آزمایش‌های تشخیصی قبل از لانه‌گزینی و ... به زوج‌ها در پیشگیری از تولد نوزادانی ناسالم کمک می‌کند. برای این کار، دانستن شجره‌نامه خانوادگی و بهداشتی، سابقه رسم شده ازدواج‌ها، تولدها، بیماری‌ها و حالات و صفات خاص و غیرطبیعی حداقل ۳ نسل قبل یک زوج الزامی است.
سابقه فامیلی بیماری ژنتیک یک عامل خطر قدرتمند در بروز ناهنجاری‌های مادرزادی است. ژنتیک یا مستقیما باعث ناباروری افراد می‌شود و مثلا منجر به عدم تولید اسپرم در مردان یا تخمک در زنان می‌گردد و یا شخص بارور را با نقص‌ها و بیماری‌های نهفته موروثی مواجه می‌سازد که تنها از طریق انجام آزمایشات ژنتیک قابل تشخیص خواهند بود. این مورد به همه افراد به ویژه اشخاصی با ازدواج‌های فامیلی و یا سابقه بیماری‌های مادرزادی خاص یا ناشناخته توصیه می‌شود.
ناسازگاری خونی مادر و جنین
یکی از آزمایش‌های ضروری پیش از بارداری علاوه بر آزمایش‌های دیگری، چون کم‌خونی، تعیین گروه خونی مادر، تیروئید، قند خون، فشار خون، پرولاکتین خون (هورمونی مترشحه از غده هیپوفیز در مغز که وظیفه آن تضمین سلامت جنسی، تقویت سیستم ایمنی و تولید شیر مادر پس از زایمان است و باید توسط هر دو زوج در زمانی مشخص انجام پذیرد)، سطح ویتامین D۳، سرخجه، توکسوپلاسموز (یک بیماری انگلی عفونی ایجاد شده توسط انگل یوکاریوت تک سلولی به نام توکسوپلاسماگوندی)، بیماری‌ها و عفونت‌های ویروسی و ادرار، آزمایش تعیین نوع Rh می‌باشد.
یکی از موارد ناسازگاری‌های خونی بین مادر و نوزاد که ممکن است مشکلاتی، چون کم‌خونی، زردی داخل رحمی یا مرگ جنین، تولد نوزاد با زردی شدید و ... را به وجود آورد، ناسازگاری مربوط به فاکتور Rh می‌باشد. فاکتور Rh نوعی پروتئین در سطح گلبول‌های قرمز است که در غالب افراد وجود دارد. وجود این پروتئین، Rh خون شما را مثبت و عدم وجود آن، Rh خون شما را منفی می‌سازد.
با توجه به اینکه احتمال مثبت بودن Rh خون جنین بالا است، احتمال ناسازگاری خون زنان باردار دارای Rh منفی با خون جنین هم بیشتر است. گرچه تعیین وضعیت Rh تا قبل از تولد نوزاد تقریبا غیرممکن است، ولی برای رعایت جانب احتیاط و ایمنی بیشتر مادر و کودک، Rh خون جنین مثبت فرض می‌شود. خوشبختانه با تزریق دارویی به نام ایمونوگلوبولین Rh یا روگام (Rogam) به خانم‌ها، احتمال حساس شدن خون مادر به Rh خون جنین در صورت نشت خون او به بدن مادر از بین می‌رود.
اگر همسر شما مانند اغلب افراد دارای Rh مثبت باشد، احتمال مثبت شدن Rh جنین حدود ۷۰ درصد است، ولی اگر همسر شما نیز مانند شما دارای Rh منفی باشد، فرزند شما نیز دارای Rh منفی خواهد بود و نیازی به تزریق پادتن Rh نیست. در صورتی هم که شما از مثبت بودن Rh همسرتان اطمینان ندارید باید آزمایش آمینوسنتز را انجام دهید.
سن زوج‌ها
اوج قدرت باروری یک زن (بالاترین کیفیت و کمیت تخمک‌ها) بین ۲۰ تا ۳۰ سالگی است، اما از ۳۵ سالگی به بعد توان باروری زن با سرعت بیشتری رو به کاهش می‌گذارد. یک زن ۲۵ ساله با رابطه جنسی غیرمحافظت شده در عرض ۱ سال ۸۶ درصد، یک زن ۳۵ ساله ۵۲ درصد و زنی بین سنین ۴۰ تا ۴۵ سال ۱۰ تا ۵۰ درصد شانس حاملگی دارد.
قدرت باروری مردان نیز با افزایش سن آنها دچار تغییر می‌شود، گرچه این موضوع در زنان شدیدتر می‌باشد. سن بالا علاوه بر کاهش کیفیت مایع منی و در نتیجه اُفت قدرت باروری مرد، کیفیت ژنتیکی اسپرم را نیز تحت تأثیر قرار می‌دهد. در حقیقت، تعداد اسپرم‌هایی با قابلیت شنای مناسب در مردان بالای ۵۵ سال نسبت به مردان بین ۳۰ تا ۳۵ سال به میزان ۵۴ درصد کاهش می‌یابد.
بنابراین افزایش سن می‌تواند خطرهایی، چون کاهش باروری، افزایش احتمال سقط جنین، خطر تولد نوزاد مرده یا نوزادان مبتلا به برخی نقص‌های هنگام تولد از جمله سندروم داون و بیماری‌هایی، چون بیش‌فعالی، اوتیسم، اختلال دو قطبی، روان‌گسیختگی یا اسکیزوفرنی، آکندروپلازی (کوتولگی) و لوسمی در کودکان را با خود به همراه داشته باشد، به ویژه اگر زن و مرد هر دو در سنین بالاتر از سنین اوج باروری قرار داشته باشند. در واقع، سن مرد وقتی سن زن از ۳۵ سال فراتر می‌رود، حائز اهمیت بیشتری می‌شود.
نقش ورزش
از مواردی که می‌توانند در کاهش مشکلات کمر در دوران بارداری، تسهیل زایمان، تسریع بهبودی و حفظ تناسب بعد از زایمان و آرامش و کاهش استرس پیش از زایمان به خانم‌ها کمک کنند، ورزش‌های روحی و جسمی و خواب کافی می‌باشند.
گرچه ورزش‌های پیش از بارداری متفاوت از ورزش‌های مخصوص دوران بارداری هستند، اما هر یک در جایگاه خود مفید می‌باشند. برخی از تمرین‌های مناسب پیش از بارداری عبارتند از: پیلاتس، کِگِل، رُل‌آپ، حرکت صد و تا کردن زانو که بر تقویت ماهیچه‌های میان‌تنه از طریق بهتر کردن جریان خون‌رسانی به قسمت پایینی شکم و تحتانی لگن تمرکز دارند.
هر یک از این تمرین‌ها باید آرام و درست و به مدت ۵ دقیقه و برای ۴ تا ۵ روز در هفته انجام پذیرند تا تأثیرگذار باشند. یوگا نیز مانند خواب کافی و آرام با بهبود سلامت روان، کاهش اضطراب و افسردگی، افزایش گردش خون و قدرت سیستم دفاعی بدن، دفع سموم و ... نه تنها باعث بازگشت قدرت باروری در زنان می‌شود، بلکه آنها را برای دوران بارداری نیز آماده می‌کند.
