قولنامه چقدر اعتبار دارد؟
نشان تجارت - قولنامه را که غالباً دستی و روی کاغذ معمولی تنظیم می‌شود در کنار بیع‌نامه و مبایعه‌نامه که در فرم‌های مخصوص بنگاه املاک یا خودرو امضا می‌شود زیاد شنیدید و شاید تا حالا از قولنامه هم برای اجاره یا خرید آپارتمان یا ماشین استفاده کرده باشید. در شرایط قولنامه‌ها و مبایعه‌نامه‌ها معمولاً قرار محضر و سند رسمی زدن در یک دفتر اسناد رسمی را هم ذکر می‌کنند؛ بنابراین با سه نوع سند روبرو هستیم: قولنامه، مبایعه‌نامه (بیع‌نامه) و سند رسمی معامله. از نام سند رسمی پیداست که آن دو تای دیگر سند عادی هستند، اما ایا می‌دانید اسناد عادی و بخصوص قولنامه چقدر اعتبار قانونی و حقوقی دارد؟
برای اطلاع از اعتبار قولنامه این مطلب را تا آخر بخوانید و اگر بابت قولنامه و معامله‌ای گرفتار مشکلات حقوقی شده‌اید برای حل‌وفصل آن به بنیاد وکلا مراجعه کنید و از طریق خدمات حقوقی مختلف آن از هزاران متخصص حقوقی کمک بگیرید و به بهترین نتیجه برسید.
آیا قولنامه اعتبار دارد؟
قبل از صحبت کردن درباره سند قولنامه‌ای بهتر است تعریف و ماهیت آن و تفاوتش با سند بنگاهی را بدانیم.
تعریف قولنامه و مبایعه‌نامه
معمولاً افراد برای معامله اموال غیرمنقول مثل ملک یا اموال منقول مانند اتومبیل، از طریق مشاوران املاک یا خودرو اقدام می‌کنند. در این بنگاه‌ها طرفین با یکدیگر مذاکره می‌کنند و توافقات آن‌ها در برگ مخصوص معامله که به آن مبایعه‌نامه می‌گویند ثبت و امضا می‌شود. ولی گاهی اشخاص در فضای واقعی یا مجازی و از طریق آگهی فروش یا درخواست خرید یا در خلال گفتگو و مانند آن، برای انجام معامله‌ای مثل خرید یا فروش ملک مسکونی یا تجاری یا ماشین سواری یا تاکسی، با هم قرار معامله می‌گذارند و این قول و قرارشان را مکتوب می‌کنند و در کاغذی ساده یا سربرگ شرکتی و… می‌نویسند و امضا می‌کنند و گاهی شاهدانی هم آن وعده و قول را با امضای خود گواهی می‌کنند.
این مثال‌های بالا را زدم تا دقیقاً با ماهیت مبایعه‌نامه قولنامه آشنا شوید؛ زیرا بعضی‌ها قولنامه و مبایعه‌نامه را به یک معنا به کار می‌بردند؛ درحالی بین آن‌ها تفاوت حقوقی وجود دارد. جالب است که تفاوت این دو سند در اسم آن‌ها هم رعایت شده است.
مبایعه‌نامه یا بیع‌نامه، سند و قراردادی است که طبق آن خرید و فروشی (بیع) صورت گرفته و فروشنده و خریدار در این سند، مبلغ معامله، نحوه پرداخت، زمان محضر و… را مشخص کرده‌اند و نسبت به آن تعهد داده‌اند؛ اما قولنامه وقتی است که طرفین قصد معامله مالی را در آینده دارند و معامله و عقدی را منعقد نکرده‌اند بلکه به یکدیگر قول انجام آن را می‌دهند؛ و وقتی این قول و وعده را مکتوب و امضا کنند به آن قولنامه می‌گویند؛ بنابراین اگر پس از معامله، سند و قرارداد غیر رسمی، تنظیم و امضا شود به آن مبایعه‌نامه می‌گویند و اگر معامله‌ای نشود، اما قول و قرار آن را برای آینده بنویسند و امضا کنند به آن قولنامه گفته می‌شود.
همچنین این دو سند می‌تواند دستی یا تایپی یا در کاغذ عادی یا در سربرگ و با آرم و نشان تنظیم شود؛ اما همه آن‌ها سند عادی محسوب می‌شوند، ولی در دادگاه اعتبار دارند. البته اعتبار آن‌ها کمتر از سند رسمی است و بهتر است برای جلوگیری از مشکلات حقوقی، در کوتاه‌ترین زمان ممکن سند عادی معامله را به سند رسمی تبدیل کنید؛ و اگر در معاملات خود، چه از طریق قولنامه یا مبایعه‌نامه، با مشکلات سخت و پیچیده مواجه شده‌اید مشاوره حقوقی تلفنی بنیاد وکلا را از دست ندهید که شما را به بهترین راهکار قانونی می‌رساند.
دلیل اعتبار قولنامه چیست؟
طبق تعریف قولنامه، هنوز مانند مبایعه‌نامه معامله‌ای بین طرفین قولنامه صورت نگرفته است، ولی همان طور که گفتیم قولنامه هم مثل مبایعه‌نامه در دادگاه اعتبار دارد؛ اما اعتبار قانونی قولنامه از کجاست؟
حقوق‌دانان درباره اعتبار قانونی قولنامه ابتدا به ماده ۱۰ قانون مدنی استناد می‌کنند که می‌گوید قرارداد‌های خصوصی اگر مخالف صریح قانون نباشد نسبت به طرفین آن نافذ و معتبر است. در دانش حقوق، به مفاد این ماده «اصل آزادی اراده در قراردادها» می‌گویند. سپس برای اعتبار قولنامه به شرایط چهارگانه صحت معامله که در ماده ۱۹۰ قانون مدنی ذکر سده است ارجاع می‌دهند؛ بنابراین اگر قولنامه مخالف صریح قانون نباسد و چهار شرط زیر را داشته باشد معتبر و نافذ است؛ یعنی لازم‌الاجراست:
۱. طرفین برای معامله قصد جدی و رضایت داشته باشند.
۲. دو طرف قولنامه اهلیت برای معامله داشته باشند.
۳. مورد معامله که در قولنامه آمده است معین و مشخص باشد نه مبهم و مجهول.
۴. جهت وهدف از معامله مشروع باشد و برخلاف احکام اسلامی نباشد؛ بنابراین قولنامه وقتی اعتبار دارد که طرفین آن، موضوع و هدف از آن شرعی و قانونی باشد؛ و اعتبار قولنامه یعنی قول، عهد و شروطی که در آن هست الزام‌آور است و می‌توان بر اساس آن در محاکم و مراجع قضائی اقامه دعوا کرد.
چه وقت‌هایی قولنامه کاربرد دارد؟
شاید بگویید بهتر است به جای قولنامه، از ابتدا قرارداد رسمی تنظیم و منعقد شود؛ اما گاهی مقدمات و شرایط انجام قطعی معامله فراهم نیست و افراد برای از دست ندادن فرصت مناسبی که پیش آمده است آن را قولنامه می‌کنند. برای مثال، در معامله یک ملک، خریدار پول کافی ندارد و از طرف دیگر فروشنده هم برای گرفتن پایان کار، صورت جلسه تفکیکی، تسویه حساب با شهرداری و انور مالیاتی و… فرصت می‌خواهد. همچنین در ایام تعطیل یا در روستا‌ها یا جا‌هایی که دسترسی به دفاتر اسناد رسمی یا سازمان ثبت آسان یا سریع نیست، قولنامه راهکار مناسبی برای از دست ندادن معامله است.
نکته مهم پایانی آن که هنگام امضای قولنامه به چند مورد زیر توجه کنید:
۱. در قولنامه تاریخی برای تنظیم سند رسمی تعیین کنید و اگر در سررسید آن مشکلی پیش آمد دوباره توافق کنید و آن را بنویسید و امضا کنید.
۲. به اصطلاحاتی که در قولنامه نوشته می‌شود دقت داشته باشید؛ گاهی افراد کلاهبردار از ادبیات حقوقی و قانونی استفاده می‌کنند تا کارشان در محاکم راحت باشد و محکوم نشوند.
۳. قولنامه را در حضور افراد معتمد و بی‌طرف و آگاه از موضوع امضا کنید و اگر شد از آن‌ها هم در جایگاه شاهد امضا بگیرید؛ و توصیه آخر اینکه انواع قرارداد‌های تجاری، فرهنگی، خدماتی و ... را با پشتیبانی وکیل قرارداد‌های بنیاد وکلا تنظیم و امضا کنید تا از بروز مشکلات حقوقی جلوگیری کنید یا در صورت اختلاف، منافع شما از دست نرود.
