مسیر تحول صنعت خودرو / از فناوری‌های نوین تا بورس کالا
نشان تجارت - فردین آقابزرگی، کارشناس بازار سرمایه بر ضرورت تحولات بنیادین در صنعت‌خودرو ایران تاکید کرد و گفت: «رشد این صنعت بدون اصلاح ساختارهای قیمت‌گذاری، تامین مالی و فناوری امکان‌پذیر نیست و مسیر شفافیت و رقابت‌پذیری می‌تواند هم تولیدکننده و هم مصرف‌کننده را منتفع کند.»
با توجه به روند جهانی حرکت به سوی خودروهای برقی، هیبریدی و هوشمند، این تحولات چه فرصت‌ها و چالش‌هایی را برای صنعت‌خودرو ایران ایجاد می‌کند و برای ورود به این عرصه تغییرات ساختاری باید به چه شکل باشد؟
ورود فناوری‌های نوین مانند خودروهای برقی و سیستم‌های هوشمند رانندگی می‌تواند نقطه عطفی برای صنعت‌خودرو کشور باشد. این فناوری‌ها کیفیت محصولات را ارتقا می‌دهند و امکان رقابت در بازارهای منطقه‌ای و بین‌المللی را فراهم می‌کنند. با این حال، کمبود زیرساخت، محدودیت دسترسی به فناوری‌های خارجی و نیاز به نیروی انسانی متخصص، چالش‌های اصلی هستند.
برای موفقیت، لازم است ساختار تحقیق و توسعه تقویت شود؛ زنجیره تامین قطعات حساس داخلی‌سازی و استانداردهای ایمنی و زیست‌محیطی مطابق با معیارهای جهانی تعریف شود. بدون این اقدامات، سرمایه‌گذاری در فناوری‌های نوین ممکن است بازده کافی نداشته باشد و ریسک پروژه‌ها بالا رود.
نوسان نرخ ارز و محدودیت‌های ناشی از تحریم‌های بین‌المللی چگونه بر واردات قطعات و تولید داخلی تاثیر گذاشته‌اند و چه راهکارهایی برای کاهش وابستگی و تقویت تولید داخل پیشنهاد می‌کنید؟
تحریم‌ها و نوسانات ارزی باعث افزایش هزینه واردات قطعات و تاخیر در تولید شده‌اند. تمرکز بر تولید داخل و ایجاد زنجیره‌تامین مقاوم و انعطاف‌پذیر ضروری است. راهکارهایی مانند توسعه قطعه‌سازی داخلی، استفاده از فناوری جایگزین و همکاری با کشورهای همسایه می‌تواند وابستگی به واردات را کاهش دهد و ریسک تحریم‌ها را کنترل کند.
با توجه به بحران آلودگی هوا در کلان‌شهرها، آیا زیرساخت‌های شارژ، تامین برق و استانداردهای زیست‌محیطی کشور آمادگی پذیرش خودروهای برقی را دارند؟ چه سیاست‌هایی می‌تواند این گذار را تسریع کند؟
در حال حاضر زیرساخت‌ها محدود هستند و شبکه شارژ عمومی به اندازه کافی گسترده نیست. همچنین تامین برق پاک و استانداردهای زیست‌محیطی هنوز کامل نشده‌اند. برای تسریع گذار به‌خودروهای برقی، لازم است دولت و بخش‌خصوصی در توسعه شبکه شارژ سرمایه‌گذاری کنند، قوانین تشویقی برای مصرف‌کنندگان و تولیدکنندگان اعمال شود و استانداردهای ملی با استانداردهای جهانی هماهنگ شود. این اقدامات نه تنها محیط‌زیست را بهبود می‌بخشد، بلکه جایگاه صنعت‌خودرو ایران در بازارهای صادراتی را نیز تقویت می‌کند.
انتشار اوراق سلف خودرو و سایر ابزارهای مالی چگونه می‌تواند منابع پایدار را برای توسعه صنعت‌خودرو فراهم کند؟ چه مکانیزم‌هایی باید تعریف شود تا این ابزارها به‌صورت شفاف و کارآمد عمل کنند و از سوءاستفاده‌های احتمالی جلوگیری شود؟
ابزارهایی مانند اوراق سلف خودرو امکان جذب نقدینگی گسترده از سرمایه‌گذاران خرد و کلان را فراهم می‌کنند. این ابزارها به‌خودروسازان اجازه می‌دهند پروژه‌های توسعه‌ای و بهبود کیفیت را بدون وابستگی به وام‌های بانکی پرهزینه تامین مالی کنند.
برای موفقیت، شفافیت کامل در انتشار اوراق، مکانیزم بازپرداخت مشخص و نظارت دقیق نهادهای مالی ضروری است. همچنین باید تضمین شود که منابع جذب‌شده صرف توسعه تولید و فناوری شوند و نه پوشش زیان‌های گذشته.
عرضه خودرو در بورس کالا چه مزایا و معایبی دارد؟ آیا این روش به تنهایی می‌تواند تعادل عرضه و تقاضا را تضمین کند یا نیازمند سیاست‌های مکمل و اصلاحات قانونی است؟
بورس کالا شفافیت و عدالت نسبی در قیمت‌گذاری ایجاد کرده و دست واسطه‌ها را کوتاه کرده است. مردم نیز با قیمت‌های نزدیک به واقعیت امکان خرید خودرو پیدا کرده‌اند. با این حال، بورس کالا به تنهایی نمی‌تواند تمام چالش‌های بازار را حل کند. برای کارایی کامل، باید سیاست‌های مکمل مانند نظارت بر تولید، حمایت از توسعه قطعه‌سازان داخلی و ایجاد سازوکارهای منع انحصار نیز اعمال شود. ترکیب این سیاست‌ها با بورس کالا می‌تواند بازار را به سمت تعادل و پایداری هدایت کند.
در شرایط فعلی، دولت باید چه نقشی ایفا کند تا ضمن حمایت از تولیدکننده، رقابت سالم و کارایی بازار حفظ شود؟ چگونه می‌توان میان حمایت هدفمند و پرهیز از مداخلات مخرب تعادل برقرار کرد؟
دولت نباید در قیمت‌گذاری دخالت کند و نقش آن باید نظارتی و حمایتی باشد. حمایت هدفمند شامل ارائه تسهیلات مالی، ایجاد زیرساخت‌ها، تشویق به نوآوری و کاهش موانع اداری است. وقتی خودروسازان در محیط رقابتی و شفاف فعالیت کنند، کیفیت محصولات افزایش یافته و مصرف‌کننده نیز از قیمت‌های واقعی بهره‌مند می‌شود. دخالت مستقیم در قیمت‌گذاری، همان‌طور که تجربه سال‌های گذشته نشان داده است، باعث زیان خودروسازان و کاهش رضایت مصرف‌کننده می‌شود.
با فعال شدن مکانیزم ماشه و احتمال بازگشت تحریم‌ها، چه پیامدهایی برای دسترسی به فناوری‌های نوین، تامین قطعات، نرخ ارز و برنامه‌های توسعه‌ای خودروسازان پیش‌بینی می‌شود؟ چه اقداماتی می‌تواند اثرات منفی این تحولات را کاهش دهد؟
فعال شدن مکانیزم ماشه احتمال افزایش فشارهای اقتصادی و محدودیت دسترسی به فناوری‌ها و قطعات خارجی را بالا می‌برد. این وضعیت می‌تواند تولید را کُند کرده و هزینه‌ها را افزایش دهد؛ به‌ویژه اگر نرخ ارز دچار نوسان شدید شود. برای کاهش اثرات منفی، توسعه فناوری‌های بومی، جایگزینی داخلی قطعات، مدیریت مالی هوشمند و استفاده از ابزارهای شفاف مالی مانند اوراق سلف خودرو ضروری است. ایجاد ذخایر استراتژیک مواداولیه و قطعات کلیدی نیز می‌تواند ریسک‌ها را کاهش دهد.
اگر قرار باشد یک برنامه پنج‌ساله برای تحول پایدار صنعت‌خودرو تدوین شود، چه اهداف و اولویت‌هایی باید در صدر این نقشه راه قرار گیرند؟
نقشه راه پنج‌ساله باید شامل افزایش سهم خودروهای برقی و هیبریدی، ارتقای استانداردهای آلایندگی، بهبود کیفیت قطعات و محصولات، افزایش بهره‌وری تولید، توسعه صادرات و ایجاد زیرساخت‌های نوین باشد. این اهداف باید مرحله‌ای اجرا شوند؛ ابتدا توسعه قطعه‌سازی داخلی و جذب سرمایه برای فناوری‌های نوین، سپس ارتقای کیفیت تولید و درنهایت ورود رقابتی به بازارهای صادراتی. اجرای این برنامه می‌تواند صنعت‌خودرو ایران را از زیان‌دهی مزمن نجات دهد و جایگاه رقابتی آن را در منطقه تقویت کند.
