گرانی لوازم‌التحریر مانعی جدی برای ادامه تحصیل است / آموزش هزینه نیست، سرمایه‌گذاری بلند مدت است
نشان تجارت - با آغاز هر سال تحصیلی، خانواده‌های ایرانی با دغدغه‌های گوناگونی مواجه‌اند؛ از ثبت‌نام در مدارس گرفته تا هزینه‌های سرویس و پوشاک. اما یکی از جدی‌ترین مشکلات این روزها، گرانی سرسام‌آور لوازم‌التحریر است؛ مسأله‌ای که نه تنها فشار مضاعفی بر خانواده‌های کم‌درآمد وارد کرده، بلکه به گفته کارشناسان اجتماعی، به یکی از عوامل ترک تحصیل و بازماندن دانش‌آموزان از مدرسه بدل شده است. در شرایطی که حق تحصیل رایگان در قانون اساسی کشور تضمین شده، بسیاری از کودکان به دلیل ناتوانی خانواده در خرید دفتر، کیف، مداد یا حتی یک پاک‌کن ساده، در آستانه محرومیت از آموزش قرار دارند.
افزایش قیمت لوازم‌التحریر و بار مالی بر دوش خانواده‌ها
بررسی بازار لوازم‌التحریر نشان می‌دهد قیمت یک بسته دفتر ۱۰۰ برگ که سال گذشته حدود ۴۰ هزار تومان بود، امسال به بیش از ۱۲۰ هزار تومان رسیده است. مدادهای معمولی با قیمتی بین ۱۵ تا ۳۰ هزار تومان عرضه می‌شوند و یک کیف مدرسه ساده حداقل ۷۰۰ هزار تومان هزینه دارد. اگر خانواده‌ای دارای دو فرزند محصل باشد، هزینه ابتدایی خرید لوازم‌التحریر ممکن است به بیش از ۵ میلیون تومان برسد.
این شرایط برای خانواده‌هایی که درآمدشان کمتر از خط فقر است یا تنها از طریق یارانه و مشاغل غیررسمی گذران زندگی می‌کنند، طاقت‌فرساست. نتیجه طبیعی چنین فشاری، کاهش تمایل خانواده به ادامه تحصیل فرزندان یا سوق دادن کودکان به کار و درآمدزایی برای کمک به معیشت خانه است.
ترک تحصیل پنهان؛ واقعیتی تلخ
آمارهای رسمی در زمینه بازماندگی از تحصیل همواره کمتر از واقعیت بوده است. بسیاری از کودکان به دلایل مالی، به‌ویژه در مناطق محروم، یا هرگز وارد مدرسه نمی‌شوند یا پس از مقاطع ابتدایی و راهنمایی، ترک تحصیل می کنند. گرانی لوازم‌التحریر، که در ظاهر هزینه‌ای کوچک در قیاس با مخارج زندگی محسوب می‌شود، در عمل به مانعی جدی برای ادامه تحصیل تبدیل شده است.
محرومیت از تحصیل صرفاً به معنای نداشتن مدرک یا سواد خواندن و نوشتن نیست / وقتی خانواده قادر به تأمین هزینه تحصیل نباشد، کودک وارد بازار کار می‌شود
پروانه خورشیدی، جامعه شناس در این باره به تجارت‌نیوز می‌گوید: جامعه‌شناسی این وضعیت را «ترک تحصیل پنهان» می‌نامند؛ یعنی خانواده‌ها برای پرهیز از فشار روانی و اجتماعی، فرزندانشان را به جای مدرسه به مشاغل کاذب مانند دست‌فروشی یا کارگاه‌های کوچک می‌فرستند، اما آن را ترک تحصیل نمی‌نامند. در حالی که عملاً کودک از حق آموزش محروم می‌شود.
او می‌افزاید: محرومیت از تحصیل صرفاً به معنای نداشتن مدرک یا سواد خواندن و نوشتن نیست. این پدیده پیامدهای اجتماعی عمیقی دارد که بر کل جامعه تأثیر می‌گذارد. یکی از این پیامدها افزایش کودکان کار است. وقتی خانواده قادر به تأمین هزینه تحصیل نباشد، کودک وارد بازار کار می‌شود. این امر علاوه بر محروم کردن کودک از دوران کودکی، او را در معرض استثمار، خطرات جسمی و روحی و محرومیت دائمی از فرصت‌های برابر اجتماعی قرار می‌دهد.
تحصیل یکی از ابزار خروج از فقر است
خورشیدی در بخش دیگری از سخنان خود با تاکید بر اینکه تحصیل یکی از ابزار خروج از فقر است اظهار می‌دارد: بازماندن از تحصیل به معنای ادامه‌دار شدن چرخه فقر در خانواده‌ها و انتقال آن به نسل‌های بعدی خواهد بود. همچنین بی‌سوادی و کم‌سوادی با افزایش آسیب‌هایی چون بیکاری، اعتیاد، بزهکاری و طرد اجتماعی رابطه مستقیم دارد.
او می‌فزاید: جامعه‌ای که بخشی از کودکانش از تحصیل محروم می‌شوند، به مرور با شکاف‌های طبقاتی عمیق‌تری روبه‌رو خواهد شد و عدالت اجتماعی در آن معنای واقعی خود را از دست می‌دهد.
آموزش هزینه نیست، سرمایه‌گذاری بلندمدت است / گرانی لوازم‌التحریر و نبود سیاست‌های حمایتی، بسیاری از خانواده‌ها را به نقطه‌ای رسانده که بین نان شب و دفتر و مداد، مجبور به انتخاب اولی می‌شوند
این استاد جامعه‌شناسی در ادامه اظهار می‌دارد: حق تحصیل یکی از بدیهی‌ترین حقوق کودک است و دولت‌ها موظف‌اند ابزارهای لازم برای تحقق آن را فراهم کنند. اما متأسفانه در سال‌های اخیر شاهدیم که گرانی مداوم لوازم‌التحریر و نبود سیاست‌های حمایتی مؤثر، بسیاری از خانواده‌ها را به نقطه‌ای رسانده که بین نان شب و دفتر و مداد، مجبور به انتخاب اولی می‌شوند.
او ادامه می‌دهد: وقتی کودکی به دلیل نداشتن توان مالی از تحصیل بازمی‌ماند، جامعه در آینده هزینه‌های سنگین‌تری برای بیکاری، آسیب‌های اجتماعی و کاهش سرمایه انسانی پرداخت خواهد کرد. بنابراین سیاست‌گذاران باید نگاه هزینه‌ای به آموزش را کنار بگذارند و آن را یک سرمایه‌گذاری بلندمدت بدانند.
گرانی لوازم‌التحریر پیامدهای سنگین و بلندمدتی برای جامعه دارد
پروانه خورشیدی در پایان می‌گوید: گرانی لوازم‌التحریر شاید در نگاه اول مساله‌ای کوچک در مقایسه با بحران‌های کلان اقتصادی به نظر برسد، اما در واقع پیامدهای سنگین و بلندمدتی برای جامعه دارد. وقتی کودکی به دلیل نداشتن دفتر و مداد از تحصیل محروم می‌شود، ما در حال قربانی کردن آینده نسل‌ها هستیم. این موضوع تنها دغدغه یک خانواده فقیر نیست، بلکه چالشی ملی است که اگر جدی گرفته نشود، کشور را با بحران‌های اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی پیچیده‌تری مواجه خواهد کرد.
تامین هزینه‌های تحصیل هر سال سخت‌تر می‌شود
مریم، مادر دو فرزند محصل در حاشیه تهران به تجارت‌نیوز می‌گوید: سال گذشته هزینه خرید لوازم التحریر و دیگر ملزومات مدرسه برای هر دو فرزندم مبلغی نزدیک به 2 میلیون و 500 هزار تومان شد اما امسال این مبلغ به بیش از 6 میلیون تومان رسیده است.
او می‌افزاید: مجبور شدم فرزندانم را به استفاده از کیف، کفش و لباس سال گذشته‌شان مجبور کنم و در حد وسعم فقط لوازم‌التحریر ضروری برایشان بخرم. بچه‌هایم امسال اصلا هیچ اشتیاقی برای رفتن به مدرسه ندارند.
بچه‌هایی که به دلیل فقر مدرسه نمی‌روند
سوسن زن 40 ساله ای که 2 فرزند دارد نیز به تجارت‌نیوز می‌گوید: از سال گذشته دیگر نتوانستم پسر و دخترم را به مدرسه بفرستم. همسرم کارگر ساختمانی بود و از ارتفاع سقوط کرد؛ بیش از 2 سال است که از کار افتاده شده، پسر 15 ساله‌ام مجبور شد برای کمک به معاش خانواده سر کار برود و درس و مدرسه را ترک کند.
او می‌افزاید: تامین هزینه‌های تحصیل دخترم هم در این شرایط برایمان سخت است. همسرم بیمه نداشت و هیچ حقوقی دریافت نمی‌کند. من و پسرم کار می‌کنیم و دختر 10 ساله‌ام در خانه از پدرش پرستاری می‌کند. همین که بتوانیم هزینه‌های زندگی‌مان را تامین کنیم باید خدا را شاکر باشیم.
تعمیق شکاف‌های اجتماعی و گسترش آسیب‌ها
این روایت‌ها نشان می‌دهد که گرانی لوازم‌التحریر فقط یک عدد در بازار نیست، بلکه به شکل مستقیم بر احساس عزت‌نفس، انگیزه و آینده کودکان تأثیر می‌گذارد. کودکانی که به جای فکر کردن به رؤیاهایشان، نگران خرید دفتر و کیف‌اند، دیر یا زود از چرخه آموزش خارج می‌شوند. همان‌طور که جامعه‌شناسان هشدار داده‌اند، این وضعیت نه تنها حق تحصیل را پایمال می‌کند، بلکه زمینه‌ساز تعمیق شکاف‌های اجتماعی و گسترش آسیب‌ها در آینده خواهد شد.
