چرا بعضی‌ها مایل به زدن واکسن نیستند؟
نشان تجارت - جمعیت واکسن نزده‌ها در ۷ استان تقریبا ۳ میلیون و ۵۰۰ هزار نفر برآورد می‌شود و شاید تنها ۳ تا ۴ درصد آن‌ها را مخالفان واکسن تشکیل بدهند که تحت هیچ شرایطی حاضر به تزریق نباشند، اما دو گروه دیگر یعنی واکسن‌گریز‌ها و واکسن‌هراس‌ها کسانی‌اند که به گفته مسئولان تحت تاثیر همین عوامل دچار تردید شده‌اند.
مخالفان واکسن دلایل واکسن‌نزدنشان را مطرح کردند.
آن‌ها اعلام کردند، به واکسن اعتقادی ندارند، یا از نتیجه تحقیقات و عوارض واکسن‌ها اطمینان ندارند، یا به توصیه پزشک‌شان، حاضر به تزریق واکسن نیستند.
گروهی هم که تابع طب سنتی‌اند، تاکید کردند که هیچ وقت از دارو استفاده نکرده‌اند و حالا هم زیربار تزریق واکسن نمی‌روند.
مسئولان نظام سلامت، اما معتقدند که با اطلاع‌رسانی درست باید این گروه‌های واکسن نزده برای تزریق واکسن ترغیب شوند.
قم رکورددار واکسن‌نزدن
صرف‌نظر از تفاوت جمعیت‌های استانی، قم کمترین میزان پوشش واکسیناسیون در کشور را دارد؛ به‌طوری‌که حدود یک‌سوم جمعیت هدف این استان هنوز برای تزریق یک دوز واکسن مراجعه نکرده‌اند. پیش از این احسان شریفی‌پور، معاون تحقیقات و فناوری دانشگاه علوم پزشکی قم گفته بود ۹۰درصد افرادی که در بیمارستان‌های این استان بستری می‌شوند یا فوت می‌کنند، واکسن نزده‌اند. حالا محمدرضا قدیر، رئیس بهداشت دانشگاه علوم پزشکی قم درباره این موضوع به همشهری می‌گوید: «پوشش واکسیناسیون در این استان به‌دلیل تبلیغات شدید و گروه‌های ضدواکسن کم است. البته بافت قم ویژه است و قومیت‌ها و ملیت‌های مختلف در این استان زندگی می‌کنند.
این تنوع قومیت‌ها، تنوع تفکر و وجود انواع گروه‌ها همراه طیف‌های ضدواکسن باعث شده که ۲۰ تا ۲۵ درصد مردم استان در تزریق واکسن دچار تردید شوند. اکنون ۷۰ درصد مردم استان دوز اول را تزریق کرده‌اند و بیش از ۵۰ درصد هر دو دوز را زده‌اند. پوشش واکسیناسیون به آرامی در حال افزایش است، اما چند عامل منجر به کندی این روند شده است. در استان ۲ گروه ضدواکسن هستند؛ بخشی از آن‌ها ۳ تا ۴ درصد جامعه قم را تشکیل می‌دهند، اما با وجود همین تعداد کم، توانسته‌اند در میان مردم برای تزریق واکسن تردید ایجاد کنند. بخش دیگر معاندان واکسن‌اند که ساکن کشور نیستند و در فضای مجازی به‌شدت علیه واکسن‌ها فعالیت می‌کنند. عمده اقدامات این واکسن‌ستیز‌ها ایجاد رعب‌و وحشت در فضای مجازی است و با ساخت ویدئو‌های جعلی درباره عوارض واکسن، مردم را فریب داده‌اند.»
به‌گفته او، تلاش این است تا با استفاده از روش‌های مختلف مثل آموزش چهره‌به‌چهره، فعالیت و اطلاع‌رسانی درست در شبکه‌های اجتماعی، بسیج محلات و مساجد همچنین استفاده از ظرفیت ائمه‌جمعه و جماعت، مردم برای تزریق واکسن تشویق شوند. او در پاسخ به این سؤال که آیا با وجود تبلیغات شدید علیه واکسن‌ها، پروتکل‌ها هم در این استان نادیده گرفته می‌شود؟ توضیح می‌دهد: «میزان رعایت پروتکل‌ها در استان چندان بد نیست و در پوشش ماسک و فاصله‌گذاری فیزیکی از متوسط کشوری بالاتر است.»
براساس آخرین آمارها، سهم خوزستان در نزدن واکسن، ۲۲ درصد است. حالا محمد علوی، معاون بهداشت دانشگاه جندی‌شاپور اهواز تأکید می‌کند استان‌هایی با پوشش کمتر واکسیناسیون ازجمله البرز، بوشهر، خوزستان، سیستان و بلوچستان، قم، کردستان و کرمان به‌دلیل ویژگی‌های خاص فرهنگی و اجتماعی با این وضعیت روبه‌رو هستند و گروه‌های واکسن‌نزده در این مناطق باعث افت واکسیناسیون در این مناطق نسبت به دیگر نقاط کشور شده‌اند: «در برخی از استان‌ها مردم اعتقاد جدی به طب سنتی دارند و در برخی مناطق ویژگی‌های قومیتی منجر به کاهش استقبال از واکسن شده است.»
او البته وضعیت خوزستان را به‌صورت تفکیکی در برخی شهرها مناسب می‌داند و می‌گوید: «در برخی شهرها ازجمله بهبهان، دهدز (دزپارت) و اهواز با ۳۰ درصد جمعیت استان، پوشش واکسیناسیون بالاتر از بسیاری استان‌های کشور است. اما از سوی دیگر در برخی شهرها ازجمله شادگان، دشت آزادگان و هویزه به‌عنوان یک منطقه مرزی، متوسط واکسیناسیون حتی از متوسط تزریق در خود استان هم کمتر است.»
این مسئول درباره رقم‌خوردن پوشش کم واکسیناسیون، به دلایل مختلفی اشاره می‌کند و می‌گوید: «عمده آن‌ها همان ویژگی‌های قومیتی، فرهنگی و اجتماعی و همچنین باور‌های نادرست در برخی از این مناطق است. به‌علاوه اینکه تبلیغات منفی از سوی واکسن‌ستیزان هم باعث واکسن‌هراسی در مردم شده است. یک دلیل دیگر هم صعب‌العبور بودن برخی از این مناطق ازجمله اندیکاست که اخیرا هم شاهد وقوع یک زلزله در آنجا بودیم.
در برخی مناطق هم‌مرز با استان‌های لرستان، چهارمحال و بختیاری و کهگیلویه و بویراحمد عشایر برون‌کوچ و درون‌کوچ در تردد هستند که گاهی این تصور ایجاد می‌شود که واکسیناسیون این افراد در زمان ییلاق از سوی استان‌های همسایه انجام شده باشد، اما در برگشت و قشلاق مشخص می‌شود که واکسن نزده‌اند. البته درباره مناطق صعب‌العبور تیم‌های سیار وظیفه واکسیناسیون مردم ساکن در این مناطق را برعهده دارند، اما در برخی مناطق جاده‌های مواصلاتی کمتری هم وجود دارد و تیم سیار برای واکسیناسیون ۲ خانوار ساکن در سیاه‌چادر‌ها باید بیش از ۲ ساعت سفر داشته باشد.»
علوی در پاسخ به این سؤال که چه اقداماتی باید درباره کسانی که تاکنون برای واکسیناسیون مراجعه نکرده‌اند، انجام شود، توضیح می‌دهد: «این افراد به ۳ دسته تقسیم می‌شوند، گروه اول واکسن‌ستیز‌ها هستند که باید به‌صورت قانونی با آن‌ها برخورد شود. گروه دوم، واکسن‌گریز‌ها هستند که به‌دلیل اعتقادات، باور‌های نادرست و ضعف دانش نسبت به تزریق واکسن تردید دارند. سومین گروه واکسن‌هراس‌ها هستند که به‌دلیل ترس مراجعه نمی‌کنند. این افراد هم با مشاوره برای تزریق واکسن مشکلات‌شان برای تزریق حل می‌شود.»
مسئولان دست از تناقض‌گویی بردارند
حمید سوری، اپیدمیولوژیست تابستان امسال همزمان با شیوع گسترده بیماری در سیستان و بلوچستان به‌عنوان نماینده ویژه وزیر دولت دوازدهم به این منطقه اعزام شد و به‌گفته او، واکسیناسیون گسترده یکی از بهترین راهکار‌ها برای کاهش بیماری در این منطقه بود. او حالا درباره اقداماتی که باید در برخی استان‌ها برای افزایش پوشش واکسیناسیون انجام داد، به همشهری توضیحاتی می‌دهد.
به‌گفته او، باید باور‌ها و آگاهی مردم با شفاف‌سازی و اطلاع‌رسانی و آموزش اصلاح شود. البته در برخی مناطق محل زندگی مردم با مرکز واکسیناسیون فاصله دارد و تردد برای واکسیناسیون به‌راحتی انجام شدنی نیست. این مسئله به‌ویژه در استان سیستان و بلوچستان به‌دلیل جمعیت پایین و فاصله‌های دور در برخی روستا‌ها دیده می‌شد. بر این اساس باید تیم‌های سیار فعال‌تر شوند و با پیگیری افراد جامانده آن‌ها را واکسینه کنند.
به‌گفته سوری، هیچ کشوری هنوز نتوانسته به پوشش ۱۰۰ درصدی واکسیناسیون برسد، اما تمام اقدامات برای نزدیک شدن به این عدد است: «آن‌ها با اقدامات سلبی و محدودیت‌های اجتماعی افراد را مجاب به تزریق واکسن کرده‌اند. در برخی موارد نمی‌توان این قوانین را پیاده کرد؛ ازجمله ممنوع‌کردن کودکان از ورود به مدرسه، اما در سایر اماکن فرهنگی و ورزشی می‌توان افراد واکسینه‌نشده را راه نداد. جامعه باید به سمت واکسیناسیون هدایت شود؛ چراکه با وجود واریانت‌های جدید پوشش کامل واکسیناسیون که در گذشته ۶۰ تا ۶۵ درصد عنوان می‌شد باید افزایش پیدا کند و ۸۵ درصد شود.»
به‌گفته سوری حتی تزریق‌نشدن واکسن برای ۲۰ درصد جامعه هدف هم می‌تواند منجر به افزایش بیماری و مرگ در جامعه شود؛ به‌ویژه برای گروه‌های پرخطر مثل سالمندان و افرادی که بیماری زمینه‌ای دارند. سوری می‌گوید: «برای اینکه جامعه بتواند این نقد‌ها و تردید‌ها را مدیریت کند، چند مسئله باید مورد توجه قرار بگیرد؛ اول باید اطلاع‌رسانی درست و شفافی از سوی مسئولان انجام شود، دوم پرهیز از تناقض‌گویی مسئولان است.
نباید انتظارات واهی را در جامعه رواج دهیم که مثلا پوشش چنددرصدی منجر به پایان کروناست. مسئله دیگر هم این است که نظام مراقبت از واکسیناسیون عمومی در کشور باید اصلاح شود. به این صورت که برای ثبت عوارض واکسن نباید به شکل انفعالی عمل کرد و منتظر گزارش از مردم بود، بلکه باید سیستم بهداشتی عوارض احتمالی آن را پیگیری و ثبت کند و اینطور می‌توان تصویر روشن‌تر و شفاف‌تری از عوارض واکسن‌ها به مردم عرضه کرد تا آن‌ها دچار تناقض نشوند.»
