رتبه بندی جهانی پاسپورت‌ها و رتبه ایران
نشان تجارت - ۲۲۷ مقصد سفر در جهان وجود دارد که برای ورود به خاک آن‌ها باید گذرنامه داشت. ورود به هیچ کشوری تضمین‌شده نیست، اما افزایش جابه‌جایی‌های جهانی باعث می‌شود کشور‌هایی که معتبرترین گذرنامه را دارند تضمین و شانس بیشتری برای سفر داشته باشند. از همین‌رو، در سال‌های اخیر درخواست برای گذرنامه دوملیتی بیشتر شده است.
اطلاعات تازه‌ای که شرکت «هنلی پاسپورت ایندکس» منتشر کرده نشان می‌دهد کدام کشور‌ها با پایان یافتن پاندمی کرونا شانس بیشتری برای سفر دارند. این اطلاعات از طریق انجمن بین‌المللی حمل و نقل جهانی (یاتا) جمع‌آوری شده است که مشخص می‌کند چه تعداد از مقاصد سفر برای ۱۹۹ پاسپورت در دسترس قرار گرفته‌اند. جایگاه گذرنامه‌ها نیز براساس شاخص‌هایی، چون نیاز نداشتن به ویزا هنگام سفر، امکان دریافت ویزا در فرودگاه و مرز و فرایند و مدت زمان انتظار برای دریافت ویزا تعیین شده است.
با توزیع سریع‌تر واکسن این احتمال وجود دارد که بعضی از کشور‌ها از پاسپورت‌شان امسال استفاده کنند، اما سوال این است کدام کشور کلید ورود به بیشترین کشور‌ها را به خود اختصاص داده است.
دانمارک و استرالیا رتبه پنجم این فهرست را به دست آورده‌اند؛ شهروندان این دو کشور امکان سفر آسان و بدون ویزا به ۱۸۹ کشور را دارند.
ایتالیا، فنلاند و اسپانیا با امکان سفر به ۱۹۰ کشور، در رتبه چهارم این فهرست ایستاده‌اند.
کره جنوبی و آلمان که در رتبه سوم قرار گرفته‌اند، می‌توانند آسان و یا بدون ویزا به ۱۹۱ کشور سفر کنند.
گذرنامه سنگاپور با رتبه دوم این جدول، به ۱۹۲ کشور امکان سفر آسان را دارد.
ژاپن با امکان سفر به ۱۹۳ کشور، همانند سال گذشته دارای قوی‌ترین پاسپورت جهان است.
نکته مهم این رتبه‌بندی، خروج انگلیس و آمریکا از فهرست معتبرترین پاسپورت‌های جهان است؛ قدرت گذرنامه این دو کشور برخلاف آن‌چه تصور می‌شود کاهش یافته است، به‌طوری که اکنون در رتبه هفتم این جدول قرار گرفته‌اند. شهروندان این دو کشور امکان دسترسی به ۱۸۷ را دارند. انگلیس و آمریکا آخرین‌بار در سال ۲۰۱۴ بالاترین رتبه را داشتند. البته دلیل افت جایگاه گذرنامه این دو کشور دقیق مشخص نیست، اما این گمان می‌رود افزایش احساسات ضدمهاجرتی دولت‌های این دو کشور و البته مدیریت ضعیف و مورد انتقاد آن‌ها در ویروس کرونا، از اصلی‌ترین دلایل باشد.
این اطلاعات همچنین نشان می‌دهد مقاصد مختلف سفر در اروپا رتبه خود را تثبیت کرده و بالاتر از آمریکا و انگلیس قرار گرفته‌اند.
بسیاری از کشور‌های آسیایی از سال ۲۰۰۶ به خاطر ضعیف بودن پاسپورت‌شان رنج می‌برند، اما ژاپن برای چند سال متوالی موفق شده قوی‌ترین گذرنامه را در جهان داشته باشد.
در ۱۰ سال گذشته، امارات متحده عربی نیز سعی کرده به کشور‌های بیشتری امکان دسترسی بدهد و متعاقبا شهروندانش امکان سفر آسان به ۱۷۴ کشور را به دست آورده‌اند، درحالی که قبلا به ۶۷ کشور دسترسی داشتند.
تلاش‌های چین در سال‌های اخیر باعث جهش رتبه‌ای از ۹۰ به ۶۸ شده است که به سیاست در‌های باز این کشور به روی شهروندان بیشتری از جهان برمی‌گردد. چینی‌ها اینک می‌توانند بدون ویزا و یا با ویزای فرودگاهی به ۷۷ کشور سفر کنند.
اما وضعیت در انتهای جدول تغییر چندانی نداشته است؛ سوریه، عراق و افغانستان همچنان ضعیف‌ترین گذرنامه را دارند، شهروندان این کشور‌ها امکان سفر به کمتر از ۳۰ کشور را دارند. هرچند، عراق که رتبه ۱۰۹ این جدول را دارد، تلاش می‌کند با آسان‌تر کردن شرایط مهاجرت و پذیرش اتباع خارجی، با این مساله مقابله کند.
رتبه ایران در بین گذرنامه های جهان
گذرنامه ایران نیز با دو رتبه جهش در جایگاه ۹۹ ایستاده است. در سال ۲۰۲۰ ایران رتبه ۱۰۱ را داشت. درحال حاضر با گذرنامه ایرانی می‌توان به ۴۲ کشور بدون ویزا یا با ویزای فرودگاهی (On arrival) سفر کرد. این مقاصد شامل آذربایجان، قطر، لبنان، ترکیه، ارمنستان، گرجستان، عمان، سوریه (خاورمیانه)، سریلانکا، مالدیو و ماکائو (چین)، کامبوج، مالزی، نپال، تیمور شرقی یا لسته از مستعمره‌های اندونزی (آسیا)، اکوادور، بولیوی، ونزوئلا (آمریکا)، جزایر کوک، میکرونزی، نیووی، جزایر پالائو، ساموآ و تووالو (اقیانوسیه)، دومینیکا و هاییتی (کارائیب)، جزایر کیپ‌ورد، جزایر کومورس، گینه بیسائو، کنیا، ماداگاسکار، موریتانی، موزامبیک، روآندا، سنگال، سیشل، سیرا لئون، سومالی، تانزانیا، توگو، اوگاندا و زیمبابوه (افریقا) است. در بیشتر این مقاصد ویزای فرودگاهی صادر می‌شود. البته تعداد زیادی از آن‌ها نیز جزو مقاصد سفر ایرانی‌ها محسوب نمی‌شوند و پرواز مستقیمی برای آن‌ها وجود ندارد.
بررسی رتبه‌بندی گذرنامه‌ها نشان می‌دهد امسال اختلاف اعتبار گذرنامه‌ها بیشتر شده است؛ مثلا ژاپنی‌ها در مقایسه با شهروندان افغانستانی (که ضعیف‌ترین پاسپورت را دارند) به ۱۱۵ کشور بیشتر می‌توانند سفر کنند.
از جمله عواملی که باعث اختلاف فاصله در اعتبار گذرنامه‌ها شده، ویروس کرونا و مدیریت آن بوده است. پیش‌بینی می‌شود با تزریق گسترده واکسن در کشور‌های پیشرفته که اقتصاد ثروتمندتری دارند، مثل اتحادیه اروپا، امارات، انگلیس و آمریکا جابه‌جایی جهانی برای برخی کشور‌ها آسان‌تر شود و شهروندان کشور‌های درحال توسعه، چون توزیع واکسن در آن‌ها کندتر است امکان کمتری برای گرفتن ویزا در آینده داشته باشند.
