اصلاح تعرفه، اصلی ترین ابزار مدیریت مصرف گاز
نشان تجارت - سال جاری در حالی رو به پایان است که در نیمه دوم سال به طور کم سابقه‌ای شاهد خاموشی‌های گسترده‌ای در سطح کشور بودیم. البته سرمنشا این خاموشی‌ها به بخش سوخت نیروگاه‌ها باز می‌گردد؛ به این ترتیب که به دلیل افزایش مصرف گاز بخش خانگی، گازرسانی به نیروگاه‌ها با چالش مواجه شد. اختلال در تأمین سوخت نیروگاه‌ها حتی موجب شد تا چندی پیش بخش قابل توجهی از پایتخت به دلیل از مدار خارج شدن نیروگاه طرشت، ری و سه واحد از نیروگاه رودشور، در تاریکی فرو رود.
در حال حاضر میانگین تولید گاز کشور نزدیک به یک میلیارد مترمکعب در روز است که از این میزان حدود ۶۰۰ میلیون مترمکعب در بخش خانگی استفاده می‌شود. البته با مدیریت مصرف گاز بخش نیروگاهی و همچنین مدیریت تأمین برق بخش صنعتی، حدود ۱.۷ میلیون مترمکعب گاز به گفته همایون حائری، معاون وزیر نیرو، صرفه‌جویی شد.
بر این اساس چالش‌های حوزه برق به تأمین گاز نیروگاه‌ها باز می‌گردد. باید پذیرفت که مصرف گاز بخش خانگی در ایران رقم بسیار بالایی است و لازم است با استفاده از تدابیری به سمت استفاده بهینه حرکت کنیم؛ البته فرهنگ سازی برای مصرف بهینه امری است که باید به عنوان یک دستور کار دائمی طی سال‌های گذشته در کانون توجه دولت قرار می‌گرفت و موضوعی نیست که در زمان بروز چالش آن را مورد توجه قرار داد.
به طور کلی مصرف گاز مانند هر حامل انرژی دیگری از حلقه‌های متصل به یکدیگر تشکیل می‌شود که از بخش تولید تا مصرف و متنوع سازی مقاصد مصرف را در می‌گیرد؛ بنابراین نمی‌توان روی توسعه و تقویت بخشی متمرکز شد و بخش‌های دیگر را رها کرد.
سهم قصور دولت چه می‌شود آقای وزیر؟
هرچند وزیر نفت طی اظهارات مختلف مصرف بالای گاز در بخش خانگی را مقصر خاموشی‌های اخیر معرفی کرد، اما آنچه جای خالی آن در میان اظهارات وی به چشم می‌خورد، نقش دولت در استفاده از سیاست‌های مدیریت مصرف گاز است.
رضا اردکانیان، وزیر نیرو در همین رابطه گفت: هرچند مصرف انرژی در ایران رقم بالایی است و مردم باید مصرف خود را کاهش دهند، اما دست ما نیز به عنوان بخش دولتی در سیاست گذاری برای بهبود این روند مدیریت مصرف انرژی بسته نبوده است که یکی از این ابزارها، تعرفه است.
برآیند فعالیت‌های دولت در ۷ سال و نیم گذشته نشان می‌دهد همان طور که سیاست‌های مدیریت مصرف بنزین پیش از برقراری مجدد نظام سهمیه بندی بنزین، به دست فراموشی سپرده شده بود، در بخش مصرف گاز نیز دستاورد چندانی حاصل نشده است.
فرهنگ سازی و اصلاح نظام تعرفه، دو بال برای کاهش مصرف
هر چند اوضاع تولید گاز در کشور با وجود عدم توسعه فاز ۱۱ پارس جنوبی و همچنین افت فشار و تولید برخی از فازها، مورد قبول است، اما باید دید چنین هزینه کلانی که از زمان تولید از مبدا تا مصرف در مقصد برای این ثروت ملی می‌شود چه میزان عایدی برای کشور دارد. همان طور که آمار و ارقام نشان می‌دهد بیشترین مصرف گاز در بخش خانگی است. بخشی رفاهی که تقریباً درآمد کسب شده از محل آن با توجه به یارانه‌ای که دولت بابت آن می‌پردازد، بسیار اندک است.
این در حالی است که طبق قانون هدفمندی یارانه‌ها میانگین قیمت فروش داخلی گاز طبیعی باید به گونه‌ای تعیین شود که به تدریج تا پایان برنامه پنجم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران، معادل حداقل ۷۵ درصد متوسط قیمت گاز طبیعی صادراتی پس از کسر هزینه‌های انتقال، مالیات و عوارض شود.
این قانون در سال ۸۷ تقدیم مجلس شورای اسلامی و مصوب شد. با گذشت ۱۲ سال از اجرای این قانون همچنان سنگینی رقم یارانه گاز روی دوش دولت سنگینی می‌کند. مقوله‌ای که باید در این میان مورد پرسش از دولت قرار گیرد، اقدامات لازم در راستای حقیقی شدن نرخ گاز است؛ بنابراین اصلاح نرخ تعرفه گاز همانند بسیاری از کشور‌های دنیا، در کنار فرهنگ سازی، ابزار کارآمدی برای مدیریت مصرف باشد. طبق مصوبه هیأت دولت قیمت آب و برق در سال ۱۳۹۹ معادل ۷ درصد افزایش یافته است.
