بانک مرکزی می‌تواند به بازگشت شاخص بورس کمک کند؟ / بهره بین بانکی آدرس غلط برای رشد بورس
نشان تجارت - ریزش شاخص بورس طی چند ماه اخیر متهمان بسیاری داشته است. فعالان بازار سرمایه عمدتاً دلایلی اعم از تامین کسری بودجه دولت با بازار سرمایه، تخلفات صورت گرفته در بازار و یا سیاست‌های وزارت صمت در خصوص نرخ دستوری فولاد و... را عنوان کرده اند.
با این همه، اما طی روز‌های گذشته برخی از کارشناسان بازار سرمایه این توپ را به زمین بانک مرکزی و نرخ بهره بین بانکی انداخته اند. در ماه‌های ابتدایی سال، نرخ بهره بین بانکی تا زیر ده درصد هم رفت، اما این نرخ مجددا به ۲۲ درصد هم رسید. برخی فعالان و کارشناسان بازار سرمایه، اما معتقدند بانک مرکزی می‌تواند به صورت دستوری نرخ بین بانکی را کاهش دهد تا جذابیت بازار سرمایه بیشتر شود. حال پرسش اینجاست که به معنای واقعی کاهش سود بین بانکی می‌تواند به رونق بازار کمک کند؟ و اگر می‌تواند باعث ایجاد حباب در بازار می‌شود یا رونق؟
در این زمینه کامران ندری کارشناس مسائل اقتصادی می‌گوید: نرخ بهره بین بانکی که به آن نرخ بهره مرجع گفته می‌شود می‌تواند در بازار سرمایه تاثیر گذار باشد و تا حدی باعث رونق در بورس شود، اما هزینه این اتفاق، تورم بالا در اقتصاد است.
وی می‌افزاید: نرخ بهره بین بانکی در ابتدای سال تا زیر ده درصد هم رسید و رونقی هم در بازار سرمایه ایجاد شد که نتیجه آن تورمی است که در سال ۹۹ شاهد آن هستیم.
ندری تاکید می‌کند: بنابراین کاهش نرخ بهره ممکن است تا حدودی به رونق بازار سرمایه منتهی شود، اما اثر تورم بالا در اقتصاد را نمی‌توان نادیده گرفت. وظیفه بانک مرکزی نیز در وهله نخست کنترل نرخ تورم است.
این کارشناس اقتصادی همچنین تصریح می‌کند: نرخ سود سپرده در اقتصاد ایران به صورت دستوری تعیین شده است. عدم تغییر آن به دلیل بخشنامه بانک مرکزی است که بانک‌ها هم ظاهراً طبق این بخش نامه عمل می‌کنند. برای اغلب مردم که سپرده‌های خرد دارند این بخشنامه رعایت می‌شود، اما در پشت پرده ممکن است سپرده‌های بیشتر، سود متفاوتی را دریافت کنند.
سود بین بانکی چیست و چگونه به رونق بازار کمک می‌کند؟
ندری همچنین توضیح می‌دهد: نرخ بهره بین بانکی آن هزینه‌ای است که بانک‌ها در پایان روز وقتی گرفتار کسری می‌شوند باید برای تامین نقدینگی مورد نیاز بپردازند تا دچار مشکل نشوند. در واقع معاملاتی که مردم در طول روز انجام می‌دهند باعث جابه جایی منابع از بانکی به بانک دیگر می‌شود در پایان روز تعدادی از بانک‌ها بدهکار و تعدادی بستانکار می‌شوند که باید با هم تسویه کنند. در این شرایط بانکی که کسری دارد منابع را از بانکی که مازاد دارد را برای کوتاه مدت اخذ می‌کند. نرخ بهره بین بانکی هزینه منابعی است که تامین می‌کند. اگر نتواند این منابع را تامین کند مجبور است هزینه را از جایی مانند بانک مرکزی دریافت کند که مشکلات بیشتری پیدا می‌کند.
این کارشناس اقتصادی می‌افزاید: در این شرایط هر چه نرخ بهره بین بانکی بالاتر رود هزینه تامین منابع برای تسویه روزانه افزایش پیدا می‌کند همین موضوع سبب می‌شود که بانک‌ها تلاش کنند تا خیلی بدهکار نشوند. وی یادآور می‌شود: بانک‌ها در شرایطی که تامین هزینه مالی در معاملات بین بانکی پایین باشد می‌توانند با خلق پول بیشتر در اقتصاد سرمایه گذاری کنند. وقتی هزینه بهره در بازار بین بانکی بالا می‌رود، تمایل بانک‌ها برای سرمایه گذاری در بازار‌ها به واسطه خلق پول کاهش پیدا می‌کند.
ندری با بیان اینکه وقتی نرخ بهره بین بانکی بالا می‌رود تقاضای بانک‌ها در سایر بازار‌ها کمتر می‌شود، اظهار داشت: لذا نرخ بهره بین بانکی نه تنها در بازار سهام که در سایر بازار‌ها نیز اثرگذار خواهد بود؛ بنا بر این پایین آمدن نرخ بهره بین بانکی نه تنها به رشد بازار بورس منجر می‌شود که بازار مسکن، ارز، خودرو را نیز با تورم روبرو خواهد کرد.
این اقتصاددان خاطرنشان می‌کند: کاهش نرخ بهره بین بانکی در ابتدا بازار‌های طلا، ارز، مسکن، سهام و... را تحت تاثیر قرار می‌دهد و تورم آن سپس به سایر کالا‌ها و خدمات سرایت می‌کند؛ بنابراین، این اتفاق تنها به رونق بورس منجر نمی‌شود بلکه یک تورم شدید در اقتصاد را به وجود می‌آورد.
مسیر رونق پایدار در بورس کجاست؟
ندری همچنین می‌گوید: باید ارزیابی دقیقی از این موضوع داشت که رونق مد نظر فعالان بازار سرمایه از مسیر کاهش نرخ بهره به اقتصاد کشور کمک می‌کند. در ابتدای سال این مسئله تجربه شد و در نهایت افرادی که دیرتر وارد بازار سرمایه شدند با یک ریزش و زیان شدید مواجه شدند که به کلیت بازار لطمه زد.
این کارشناس اقتصادی معتقد است: افزایش قیمت سهام اگر بر اساس عوامل بنیادی صورت نگیرد و عملکرد شرکت‌ها بهبودی پیدا نکند پایدار نخواهد بود. اگر بخواهیم بازار سهام رونق پیدا کند باید ارکان اصلی اقتصادی رونق بگیرد. هر نوع رونق دیگر در بازار سرمایه پایدار نخواهد بود و پشت آن یک ریزش رخ خواهد داد.
وی تاکید می‌کند: در کوتاه مدت کاهش نرخ بهره بین بانکی می‌تواند بر بازار سرمایه تاثیر گذار باشد، اما قطعاً موقتی خواهد بود؛ و اثر تورمی آن در اقتصاد ماندگار است. برعکس بازار سهام که چسبندگی قیمت در آن کم است در سایر بازار‌ها به خصوص کالا و خدمات این چسبندگی بیشتر است و وقتی قیمت‌ها در این حوزه بالا می‌رود به سختی پایین می‌آید.
ندری همچنین یادآور می‌شود: رونق ابتدای سال بازار سهام پایدار نبود و کارشناسان هشدار داده بودند که به دنبال این افزایش، ریزش رخ خواهد داد و صدمات جدی به برخی سهامداران وارد می‌کند. از سوی دیگر این رونق یکی از عوامل تورم در اقتصاد بود که آن زمان نیز در مورد آن صحبت کردیم.
وی می‌گوید: مسیر صحیح رونق بازار این است که عملکرد شرکت‌های ما به معنای واقعی بهبود پیدا کند. برای بهبود عملکر آن‌ها باید موانع تولید حذف شود، رابطه ایران با دنیا اصلاح شود و مدیریت شرکت‌ها را تغییر دهیم. ما ضعیف‌ترین نوع مدیریت در بنگاه‌های اقتصادی به خصوص در بخش دولتی و شبه تجربه می‌کنیم. اگر این موارد اعمال شود رونق در بازار سهام واقعی و پایدار خواهد بود.
