افت فشار مخزن پارس جنوبی ؛ آری یا خیر؟ / دو اظهارنظر متناقض در یکسال
نشان تجارت - روز جمعه ۳ بهمن سال جاری در گزارشی با عنوان «بی‌برقیِ گازی تکرار می‌شود؟ / افت تولید در برخی فاز‌های پارس جنوبی» با تکیه بر اطلاعات رسمی درباره وضعیت تولید گاز روز ۲۹ دی ماه امسال، مطرح کرد که برخی از فاز‌های پارس جنوبی با کاهش تولید در روز مذکور که حجم آن رقم اندکی نبوده، مواجه بوده‌اند. ۲۲ مرداد ماه سال گذشته هم در گزارشی با عنوان «کاهش تولید میعانات گازی تا سال ۱۴۰۶/ برنامه وزارت نفت چیست؟»
با استناد به یک گزارش رسمی که از سوی مسئولان ذیربط برای مقامات ارشد وزارت نفت ارسال شده بود، از روند کاهشی تولید گاز و میعانات گازی در پارس جنوبی خبر داده بودیم. طبق جدول مندرج در گزارش مذکور که حدود یک ماه بعد در ۲۳ شهریور ماه همان سال به تأیید محمد مشکین فام، مدیرعامل شرکت بهره بردار از پارس جنوبی رسید، از سال ۱۴۰۶ شاهد افت تولید روزانه ۲۸ میلیون مترمکعبی از پارس جنوبی خواهیم بود که بر اساس پیش بینی‌ها، این روند کاهش ادامه داشته و در سال ۱۴۱۲ به رقم ۲۶۶ میلیون مترمکعبی خواهد رسید.
اما محمد مشکین فام، مدیرعامل شرکت نفت و گاز پارس افت فشار در پارس جنوبی در واکنش به گزارش سوم بهمن ماه جاری، نه فقط افت فشار در پارس جنوبی را رد کرده بلکه فراموش کرده که طی یکسال گذشته شخصاً به دفعات از افت فشار در این میدان عظیم گازی و لزوم تدبیر برای مدیریت آن سخن گفته است.
علت نساختن سکو برای کمپرسور چیست؟
بعد از تکذیب مشکین فام، یک مقام آگاه در گفتگو با خبرنگار مهر بار دیگر موضوع افت فشار در مخازن پارس جنوبی را تأیید کرد و گفت: روند افت فشار مخزن پارس جنوبی آغاز شده و اطلاعات آن نیز موجود است، اما میزان این افت فشار رقم بالایی نیست.
نکته بسیار مهم در این میان کلید زدن طرح‌های افزایش فشار مخزن پارس جنوبی است. برای چنین اقدامی در وهله نخست و با فرض اینکه نامه نگاری‌ها و تعیین منبع سرمایه گذاری به سرعت انجام شود، باید اقدام به ساخت سکویی برای نصب تجهیزات و کمپرسور کرد. از سویی دیگر با توجه به تحریم بودن ایران و محدودیت‌های ساخت کمپرسور در کشور، برای اقدام به ساخت یا واردات این کمپرسور‌ها نیز باید برنامه ریزی و تصمیم گیری شود که قطعاً ابعاد مختلفی برای بررسی دارد و زمان بر است. این در حالی است که ساخت سکو به تنهایی حدود ۴ سال زمان نیاز دارد! و طبیعتاً عمر این دولت به انجام چنین اقدامی کفاف نمی‌دهد.
در شرایطی که وزارت نفت پاسخ شفافی به رسانه‌ها در این زمینه نمی‌دهد، لازم است نمایندگان مردم در مجلس شورای اسلامی و سایر نهاد‌های نظارتی بررسی کنند که چرا از سال ۹۲ برای چنین اقدامی برنامه ریزی نشده است.
اظهارات متعدد مشکین‌فام درباره افت فشار
محمد مشکین‌فام ۲۳ شهریورماه سال ۹۸ در آئین امضای قرارداد توسعه میدان گازی بلال، گفت: پس از توسعه کامل میدان مشترک پارس جنوبی باید به فکر نگهداشت تولید بر مبنای همین چشم‌انداز باشیم، اگرچه تاکنون افت فشار از این میدان محسوس نبوده است، اما پیش‌بینی می‌شود تا پنج سال آینده سالانه ۲۸ میلیون مترمکعب گاز این میدان کاهش یابد.
این اظهارنظر مدیرعامل شرکت بهره بردار پارس جنوبی مبین و تأیید کننده این نکته است که روند افت فشار این ابر مخزن گازی هر چند اندک، آغاز شده است. اما نکته بعدی این است که به عقیده وی بعد از توسعه کامل پارس جنوبی باید اقدام به افزایش فشار کنیم! آن هم یک عملیات بلندمدت که برنامه‌ای برای تولید یا واردات کمپرسور آن وجود ندارد! به نظر می‌رسد این اظهارنظر می‌تواند نشان از این باشد که افزایش افت فشار مخزن پارس جنوبی اولویت دولت تدبیر و امید نیست، چرا که قطعاً با وجود فاز ۱۱ پارس جنوبی، توسعه کامل این مخزن گازی به دولت بعد موکول می‌شود.
۲۷ اردیبهشت سال جاری، مشکین فاز در اظهارنظر دیگری درباره افت فشار گاز پارس جنوبی گفت: برداشت گاز از مخزن پارس جنوبی براساس مکانیزم انبساط گاز انجام می‌شود، به این معنا که تولید گاز از این مخزن با کاهش تدریجی فشار مخزن مترادف است که موضوعی طبیعی در تمامی مخازن گازی به‌شمار می‌آید، اما این کاهش طبیعی و پیوسته فشار گاز تنها تا زمان رسیدن فشار چاه به حداقل فشار مورد نیاز برای انتقال گاز از دریا به پالایشگاه خشکی امکان‌پذیر است و پس از رسیدن به این محدودیت فشاری، به‌دلیل عدم امکان کاهش بیشتر فشار، به ناچار نرخ تولید گاز به‌تدریج کاهش می‌یابد و پس از گذشت چند سال تولید از آن چاه به اتمام می‌رسد.
وی با بیا این توضیحات تأکید کرد: بنابراین می‌توان گفت در تمامی سکو‌های تولیدی میدان گازی پارس جنوبی، از همان روز نخست تولید افت فشار آغاز شده است، با ادامه کاهش فشار ناشی از تولید در میدان، به‌تدریج در آینده نزدیک از نرخ تولید تعداد دیگری از این سکو‌ها نیز کاسته می‌شود.
این اظهارات رسمی مدیرعامل شرکت بهره بردار پارس جنوبی که مدت زمان زیادی هم از آن نگذشته است به طور رسمی آغاز افت فشار مخزن پارس جنوبی را تأیید می‌کند.
علیرغم همه اظهارنظر‌های مذکور، اما مشکین فام در تازه‌ترین اظهارنظر خود در تاریخ ۴ بهمن سال ۹۹ افت فشار گاز در پارس جنوبی را رد کرد و گفت: افت فشار گاز در پارس جنوبی تا به امروز رخ نداده و پیش‌بینی‌ها حاکی از آن است که در سه یا چهار سال آینده، افت فشار گاز در میدان پارس جنوبی به مرور آغاز شود. مدیرعامل شرکت ملی گاز ایران نیز در همین روز گفت: کاهش تولید و افت فشار در پارس جنوبی صحت ندارد.
افت تولید ۲۱ میلیون مترمکعبی فاز ۱۵ در ۲۹ دی ۹۹/ اسناد رسمی چه می‌گویند؟
در کنار اظهارات صریح مشکین فام در سال گذشته و ابتدای امسال، اسناد هم موید افت فشار هستند؛ براساس این اسناد، در ۲۹ دی ماه سال جاری تولید گاز از سکوی A فاز ۱۲ معادل ۲۰ میلیون مترمکعب بوده است که حدود یک میلیون مترمکعب از برنامه مصوب خود عقب بوده است. تولید واقعی سکوی C فاز ۱۳ نیز ۹.۹ میلیون مترمکعب بوده است که از رقم برنامه تولید مصوب ۱۱.۳ میلیون مترمکعبی خود عقب است. اما بیشترین اختلاف تولید واقعی با برنامه تولید مصوب، مربوط به فاز ۱۵ است.
برنامه مصوب شده تولید از این سکو حدود ۲۸ میلیون مترمکعب است، اما در روز مذکور (۲۹ دی ماه امسال) تولید حقیقی این فاز حدود ۷.۳ میلیون مترمکعب بوده است. علت کاهش تولید فاز ۱۵ نشتی از mov و اختلاف تولید فاز ۱۳ مشکل HIPs valve بوده که البته برطرف شده است.
برنامه معین شده تولید برای سکوی B فاز ۲۴ پارس جنوبی نیز رقم ۱۱.۸ میلیون مترمکعب بوده است، اما رقم تولیدی واقعی از این سکو ۹.۴ میلیون مترمکعب بوده است که اختلاف ۲.۳ میلیون مترمکعبی را نشان می‌دهد. به گفته یک منبع آگاه، علت این اختلاف تولید محدودیت تولید سکو بوده است.
بر پایه اطلاعات موجود به طور کلی رقم مصوب تولید برای کل سکو‌ها و فاز‌های پارس جنوبی حدود ۶۷۶ میلیون مترمکعب بوده است که در تاریخ ۲۹ دی‌ماه امسال، میزان تولید حقیقی این میدان ۶۶۶.۴ میلیون مترمکعب بوده است. البته تولید حقیقی گاز فاز ۲۱ نیز نسبت به تولید مصوب آن کمتر بوده که به گفته این منبع آگاه، علت کاهش تولید این فاز و سکوی A فاز ۱۲، محدودیت دریافت گاز در بخش پایین دست بوده است.
سیاست گذاری مدیریت مصرف انرژی بر عهده کیست؟
حدود ۶۰۰ میلیون مترمکعب گاز که دو سوم رقم تولید کل کشور را به خود اختصاص می‌دهد در بخش خانگی استفاده می‌شود. کارشناسان متفق القول هستند که مصرف گاز خانگی که بیشترین یارانه را به خود اختصاص داده و ارزش افزوده‌ای نیز ایجاد نمی‌کند، باید در راستای بهینه سازی، مدیریت شود. بخشی از این مدیریت مصرف بر عهده مصرف کنندگان و بخشی نیز بر عهده سیاست گذاری‌های دولت است. سیاست گذاری‌هایی که از بخش فرهنگ سازی تا اجرای مقررات ملی ساختمان و همچنین ابزار‌های قیمتی را شامل می‌شود.
به گفته کارشناسان نمی‌توان در سردترین روز‌های سال در حالی که طی اقدامی غیرکارشناسی واردات گاز از ترکمنستان را به عنوان یک کمک کننده، نیز قطع کرده‌ایم، انتظار داشته باشیم میزان مصرف گاز خانگی در یک یا دو هفته کاهش فاحشی پیدا کند؛ بویژه آنکه متأسفانه امسال صنایع کشور بدلیل قطعی گسترده و مداوم گاز با چالش‌های زیادی مواجه شدند. مشکلاتی که در این مدت برای مردم و صنایع ایجاد شده، عمدتاً به این دلیل است که برای بهینه سازی مصرف و متنوع کردن سبد انرژی مردم اقدام ویژه‌ای انجام نشده است.
