کرونا شمشیر دو لبه برای کسب وکارها
نشان تجارت - همان ابتدای کار تعداد زیادی از این استارتاپ‌ها مجبور به تعدیل بخش گسترده‌ای از نیروهای خود شدند؛ آنها که پیش از این هم البته به واسطه اتفاقی که برای هواپیمای اوکراینی افتاد با شوک کاهش تقاضا مواجه شده بودند. حالا تقریبا 9ماه از نخستین روزهای مواجهه با کرونا گذشته است، دیگر زندگی با این ویروس چینی برای همه تبدیل به عادت شده اما همچنان سفر رفتن کاری نیست که به صلاح سلامتی آدم‌ها باشد. از سوی دیگر، محصول ماندگاری کووید- 19حالا دیگر تغییر سبک زندگی‌ها در جامعه است که شکل‌گیری استارتاپ‌های تازه و زمین خوردن بعضی استارتاپ‌ها یا حداقل تضعیف‌شان را رقم می‌زند. وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات در این میان، تلاش کرده که از کسب‌وکارهای آسیب‌دیده حمایت کند. براساس آمارهایی که سازمان فناوری اطلاعات در اختیار قرار داده تاکنون 17میلیارد تومان وام در قالب کمپین «کنار همیم»، 45میلیارد تومان برای 5هزار کسب و کار نوپا در قالب طرح «بوم‌واره نوآفرین» و 4میلیارد و 880میلیون تومان وام با مشارکت صندوق نوآوری و شکوفایی به استارتاپ‌ها تا پایان خرداد سال‌جاری پرداخت شده است و این یعنی در مجموع بیش از 66میلیارد تومان تسهیلات پرداختی. اگرچه کم نبودند استارتاپ‌هایی که خسران‌های جبران‌ناپذیری را تجربه کردند اما از سوی دیگر کسب‌وکارهای بسیاری هم به واسطه کرونا رونق پیدا کردند و از تهدید کنونی برای خود فرصت ساختند. مشکات اسدی بر این باور است که حتی در روزگار پساکرونا هم ممکن است همچنان کسب و کارهایی که بر بستر خدمات آنلاین شکل گرفته یا گسترش یافته‌اند بر رونق کنونی باقی بمانند؛ چرا که دیگر ما آن آدم‌های سابق نخواهیم بود. گفت‌وگو با مشکات اسدی، مشاور توانمندسازی اجتماعی معاون وزیر ارتباطات درباره تأثیر کرونا بر اکوسیستم استارتاپی کشور و شیوه حمایت از نمونه‌ها کوچک و بزرگ این کسب و کارهاست.
ویروس کرونا چطور بر استارتاپ‌های ایرانی تأثیر گذاشته است؟ بیشترین آسیب براساس مشاهدات در کدام حوزه است و آیا نمونه‌هایی بوده‌اند که شرایط موجود برایشان رونق به بار آورده باشد؟ در کدام حوزه‌ها؟
کرونا، شمشیر دو لبه‌ای برای کسب‌وکارهای بزرگ و کوچک بود که بر اکوسیستم استارتاپی کشور تأثیرات مختلفی گذاشته است. همانطور که خودتان اشاره کردید برخی از آنها رونق زیادی گرفته‌اند و برخی دیگر نسبت به سابق فعالیت کمتری دارند. برای مثال استارتاپ‌هایی که در حوزه آموزش الکترونیک فعالیت می‌کردند، با رشد بی‌سابقه‌ای مواجه شدند. کسب‌وکارهایی که خدمات آموزشی ارائه می‌دادند، کلاس آنلاین برگزار می‌کردند و بستر برگزاری جلسات آنلاین را فراهم می‌کردند این روزها، وضعیت خوبی دارند یا مثلا استارتاپ‌هایی که در حوزه خرید و فروش کالا فعالیت می‌کردند و خریدهای آنلاین بر بستر آنها اتفاق می‌افتاد، رونق قابل توجهی یافته‌اند؛ از نمونه‌های قدیمی و بزرگی مثل دیجی‌کالا گرفته تا نمونه‌های نوپایی مثل اوکالا. همچنین استارتاپ‌های حوزه بهداشت و سلامت هم بسیار رشد پیدا کرده‌اند. مثلا اپلیکیشن ماسک، با گرفتن اطلاعات خوداظهاری از افراد با حمایت وزارت ارتباطات و وزارت بهداشت راه‌اندازی شدند و به رونق رسیدند. در مقابل اما هستند استارتاپ‌هایی مثل استارتاپ‌های حوزه گردشگری که دچار ضعف‌ها و مشکلات جدی شدند.
استارتاپ‌های دیگر که در حوزه مشاغل خرد و خانگی فعالیت می‌کنند چطور؟
تعداد زیادی از آنها هم به‌خاطر وضعیت اقتصادی و تغییر سبک خرید مردم، رونق پیدا کرده‌اند مثلا استارتاپ «با سلام»که هدف اصلی آن حمایت از کسب‌وکارهای خرد و خانگی است در این روزها رشد خوبی برای خود رقم زده است. هدف اصلی ما حمایت از کسب و کارهایی است که بستری برای فعالیت مشاغل خرد و خانگی فراهم می‌آورند.
بارها دیده‌ایم که مسئولان مدعی شده‌اند از کسب‌وکارهای نوپا و حتی بزرگ در روزگار شیوع کرونا حمایت کرده‌اند، وزارت فناوری و ارتباطات چطور از استارتاپ‌های خرد یا آسیب‌دیده حمایت کرده است؟
بخشی از حمایت‌ها در بستر دولت الکترونیک اتفاق می‌افتد. برای درک بهتر این ادعا باید خروجی‌های فعالیت‌های سازمان فناوری اطلاعات را بررسی کرد که گستره مختلفی هم دارد. مثلا اینکه امروز مبتلایان به کرونا نمی‌توانند بلیت قطار، هواپیما و... بگیرند یا استفاده از خدمات اپلیکیشن ماسک، همه در بستر دولت الکترونیک اتفاق افتاده است.
البته پرداخت تسهیلات ویژه دوره کرونا یکی دیگر از خدمات سازمان بوده است؛ تسهیلاتی که به استارتاپ‌ها دادیم و خواهیم داد. منبع مالی ما هم از وام وجوه اداره شده است.
این روزها آموزش آنلاین تبدیل به نیاز اصلی فرهنگی جامعه شده است. چه حمایت‌هایی در این حوزه به عمل آمده و اساسا چه کمکی به فعالان آموزشی بر بستر پلتفرم‌های آنلاین شده است؟
واقعیت این است که ICT ابزار بسیار مهمی در راستای توانمندسازی اجتماعی است. این روزها و با شیوع ویروس کرونا وقتی از آموزش بر بستر فضای مجازی صحبت می‌کنیم، منظورمان دیگر مکمل‌های آموزشی نیست بلکه تنها راه ارتباط با دانش‌آموزان همین فضای مجازی است. هدف اصلی ما در این ایام حمایت کردن از تمام کسب‌وکارهای فعال در حوزه آموزش‌های الکترونیک بوده است.
در پاسخ به بخش دوم سؤال‌تان هم باید بگویم شناسایی همه فعالان این حوزه گام اول ما بود که ادامه هم دارد. به تعداد زیادی از این کسب و کارها تسهیلات ارائه داده‌ایم و آنها را به بازار متصل کرده‌ایم. حتی تعدادی از آنها را به وزارت آموزش و پرورش معرفی هم کرده‌ایم. اما واقعیت این است که فعالیت این کسب و کارها به همکاری با آموزش و پرورش محدود نمی‌شود و ما در سایر حوزه‌های آموزش مثل آموزش زبان، موسیقی و... نیازمند ارائه خدمات از سوی این استارتاپ‌ها هستیم.
خانم اسدی ! با توجه به شرایطی که این روزها دچار آن شده‌ایم، به‌نظر شما چطور می‌شود از ظرفیت موجود در اکوسیستم استارتاپی کشور استفاده کرد؟
در سازمان فناوری اطلاعات سامانه‌ای داریم با عنوان noafarinscr.ir که این سامانه دقیقا با این هدف راه‌اندازی شده است. این سامانه از ظرفیت‌های اکوسیستم استارتاپی کشور استفاده می‌کند تا راه‌حلی برای مسائل اجتماعی موجود بسازد. با شیوع کووید-19ما در سازمان با حجم عظیمی از درخواست‌های ثبت شده در این سامانه مواجه شدیم؛ متقاضیانی که می‌خواستند خدمات رایگان را به جامعه کرونازده ارائه دهند. طبعا ما در وزارتخانه از این موضوع استقبال کردیم و اجازه دادیم کسب و کارهای مختلف بر بستر این سامانه آمدند و ثبت نام کردند.
و شما به‌عنوان یک مقام مسئول چگونه از آنها حمایت کردید؟
دو خدمت اصلی به این دسته از کسب و کارها ارائه شد. در درجه اول در راستای برندیگ آنها را به بازار معرفی کردیم. در درجه دوم این کسب و کارها را در فهرست شرکت‌هایی قرار دادیم که می‌توانند از تسهیلات ویژه ایام کرونا بسته به اینکه چه فعالیتی انجام می‌دهند، استفاده کنند.
آیا این خدمـــات به استارتاپ‌های خاصی در حوزه‌هایی مشخص شده ارائه می‌شود؟
در ابتدا این خدمات تنها به سه حوزه محدود می‌شد؛ کسب و کارهای مرتبط با گردشگری، سامانه‌های خرید و فروش بلیت و شرکت‌های فعال تولیـد نرم‌افزار. اما رفته رفته، با توجه به اینکه شیوع ویروس کرونا ادامه پیدا کرد، کسب‌وکارهای دیگری نیز کم کم تحت‌تأثیر قرار گرفتند و به مرور درصورت درخواست مورد حمایت وزارت ارتباطات قرار گرفتند.
و رویکرد سازمان در مقابل استارتاپ‌های کهنه‌کار که حالا دیگر رشد کرده و بزرگ‌شده‌اند چه بود؟ آیا نیاز به حمایت ازاین دسته هم وجود داشت؟
وام‌های بزرگ، ویژه استارتاپ‌های بزرگ‌تر و رشد یافته بود که این وام‌ها با معرفی سازمان فناوری اطلاعات ایران و از طریق صندوق نوآوری و شکوفایی به استارتاپ‌های بزرگ پرداخت شد. فرآیند تشخیص، اعطای تسهیلات و... از اسفندماه برای این کسب و کارها شروع شد که البته دریافت این تسهیلات مشروط به عدم‌تعدیل نیرو در این بنگاه‌ها بود.
فکر می‌کنید در روزگار پساکرونا استارتاپ‌ها چه وضعیتی پیدا خواهند کرد؟ آیا آنها که خرد بودند و شکست خوردند دوباره می‌توانند به بازی برگردند؟ آنها که تهدید کرونا برایشان فرصت بود چطور؟ قرار است زمین بخورند؟
تأثیر کرونا بر حوزه فناوری اطلاعات در سرتاسر جهان، غیرقابل انکار است. در ابتدای راه شاید در برخی حوزه‌ها استارتاپ‌ها تحت‌تأثیر قرار گرفته و کاهش سطح درآمد را تجربه کرده باشند اما در ادامه بیشتر آنها راه ترمیم خود را پیدا کردند. اما درباره روزگار پساکرونا و کسب‌وکارهایی که در این ایام شکل گرفتند یا رونق پیدا کردند باید بگویم که من فکر می‌کنم حتی اگر کرونا به‌طور کامل ریشه‌کن شود، سبک زندگی ما احتمالا طوری تغییر پیدا کرده است که دیگر به پیش از این روزگار برنخواهیم گشت. اگر کرونایی هم در کار نباشد احتمالا سبک زندگی ما طوری تغییر پیدا کرده که در آینده هم درصد زیادی از خریدهای خود را به‌صورت آنلاین انجام دهیم و خدمات خود را به شکل مجازی دریافت خواهیم کرد.
پرداخت تسهیلات ویژه دوره کرونا یکی دیگر از خدمات سازمان بوده است؛تسهیلاتی که به استارتاپ‌ها دادیم و خواهیم داد. منبع مالی ما هم از وام وجوه اداره شده است
تأثیر کرونا بر حوزه فناوری اطلاعات در سرتاسر جهان، غیرقابل انکار است. در ابتدای راه شاید در برخی حوزه‌ها استارتاپ‌ها تحت‌تأثیر قرار گرفته و کاهش سطح درآمد را تجربه کرده باشند اما در ادامه بیشتر آنها راه ترمیم خود را پیدا کردند
منبع: همشهری
