شبکههای ایرانی باز هم قافیه را به اینستاگرام باختند / چرا اینستاگرام محبوب ایرانیان است؟
نشان تجارت - مرکز اینستاگرام، پرطرفدارترین شبکه اجتماعی در ایران، طی سالهای اخیر بارها با فیلترینگ، اختلال و محدودیت مواجه بوده است؛ محدودیتهایی که باعث شده میلیونها کاربر برای دسترسی به آن به ابزارهای دور زدن فیلتر متوسل شوند. در حالی که مسعود پزشکیان وعده رفع فیلترینگ را در کارزار انتخاباتی و پس از آن تکرار کرده، هنوز مسیر بازگشت کامل این پلتفرم به دسترسی آزاد مردم روشن نیست.
اینستاگرام از آغاز دهه ۲۰۱۰ میلادی به یکی از اصلیترین ابزارهای ارتباطی، فرهنگی و اقتصادی در ایران بدل شد. بسیاری از کاربران، کسبوکارها، هنرمندان و رسانههای مستقل بهواسطه این پلتفرم با مخاطبان خود در تماس بودهاند و بخش بزرگی از زندگی روزمره ایرانیان از آن تغذیه میشود. با بستهشدن پلتفرمهای دیگر مثل فیسبوک و توئیتر در سالهای پیش، اینستاگرام برای مدت طولانی به «پنجرهای به جهان» تبدیل شده بود—چیزی که باعث شد بیش از چند ده میلیون ایرانی بهطور فعال از آن استفاده کنند.
هرچند اینستاگرام دهها سال در ایران قابل دسترسی بود، اما دولتها و نهادهای امنیتی از همان نخستین روزهای شکلگیری اینترنت در کشور نگرانیهایی نسبت به شبکههای اجتماعی خارجی داشتند. سیستم کلی فیلترینگ ایران، که زیر نظر کمیته تعیین مصادیق محتوای مجرمانه عمل میکند، سالهاست بسیاری از وبسایتها و خدمات اینترنتی را مسدود میکند.
در جریان اعتراضاتهای بزرگ، مانند رخدادهای پاییز ۱۴۰۱، بهصورت گستردهای دسترسی به اینستاگرام مختل یا فیلتر شد. از ۳۰ شهریور ۱۴۰۱ گزارش شد که کاربران ایرانی بدون استفاده از VPN دسترسی به این پلتفرم نداشتند، به ویژه از طریق اینترنت همراه، هرچند تعیین رسمی علت یا مدت زمان دقیق فیلترینگ توسط مقامات اعلام نشد.
این فیلترینگ تنها یک اختلال گذرا نبود و اندکی بعد در همان سال بلاک دائم اینستاگرام به همراه واتساپ برای عموم کاربران اعمال شد
گزارشهای رسمی بارها فیلترینگ پلتفرمها را به «امنیت ملی»، «حفظ ارزشها» و «کنترل محتوای نامناسب» نسبت دادهاند. در محافل رسمی گفته شده که دسترسی به پلتفرمهای خارجی باید تابع قوانین کشور باشد، از جمله اینکه شرکتهای صاحب این پلتفرمها در ایران دفتر رسمی داشته باشند—شرطی که تا کنون برای اکثر شبکههای اجتماعی خارجی محقق نشده است.
رفع فیلترینگ: وعده پزشکیان یا میان وعده؟!
یکی از وعدههای مهم انتخاباتی مسعود پزشکیان در سال ۱۴۰۳موضوع رفع فیلترینگ اینترنت و پایان محدودیت بر شبکههای اجتماعی بود. او در کارزار انتخاباتی گفته بود که برای حل این مشکل «گردنش را میگذارد» و این وعده را به نماد تلاش برای آزادی فضای مجازی تبدیل کرد.
پس از آغاز دوره ریاستجمهوری او نیز چندین جلسه در شورای عالی فضای مجازی و کمیتههای مرتبط تشکیل شد تا راهکارهای اجرایی رفع فیلترینگ بررسی شود؛ اما تاکنون نتیجه عملی برای آزادسازی کامل پلتفرمهای محبوب، از جمله اینستاگرام، به دست نیامده است.
