نشان تجارت - مهدی توفیقی: روستا کندوان یکی از شگفت‌انگیزترین و منحصر به فردترین روستا‌های صخره‌ای ایران و دینا است که از جاذبه‌های گردشگری استان آذربایجان شرقی به شمار می‌رود. این روستا در دل صخره‌های کله قندی جای گرفته است و به روستای کله قندی نیز مشهور است. این روستای ییلاقی و تاریخی، در دامنه‌های رشته کوه‌های آتش فشانی سهند و در کنار رودخانه کندوان واقع شده است. کوهستانی بودن پیرامون روستا کندوان سبب به وجود آمدن رود‌هایی در سطح مناطق شیب‌دار شده است که به‌سمت دره حرکت می‌کنند و سرشاخه‌های اولیه این رودخانه را تشکیل می‌دهند. در اطراف این روستا مراتع سرسبز زیبایی وجود دارد که هرساله عشایر بسیاری به خاطر بافت سربز منطقه به آن جا کوچ می‌کنند.
همچنین سرتاسر شرق دره را نیز درختان بید کوهستانی، گردو، نارون و بادام تشکیل می‌دهد.
ویژگی منحصر به فرد روستا کندوان، خانه‌هایی صخره از جنس سنگ است که از طریق حفر سنگ‌های کله قندی معروف به کران به وجود آمده است. این صخره‌های کله قندی در اثر فعل و انفعالات آتشفشانی کوه‌های سهند ایجاد شده‌اند. توده‌ها و گدازه‌های مذاب آتشفشانی، به‌وسیله باد، برف و باران در طی هزاران سال متمادی شکل گرفته و به فرم کران درآمده است و چنین منظره اعجا‌ب‌آوری را در یکی از بهترین مناطق ایران از نظر آب و هوایی پدید آورده است.
علت شکل‌گیری روستای کندوان
علت شکل گیری روستا کندوان و خانه‌های کله قندی آن، مرهون موهبت طبیعت و فعالیت آتشفشانی کوه سهند است. رشته کوه‌های سهندو آتش فشان‌های آن از مهم‌ترین کوه‌های آتش فشانی ایران هستند. از دهانه‌های قلل آتشفشانی سهند و دیگر کوه‌های آتشفشانی، طی هزاران سال، مواد مذابی بیرون فوران شده است. این گدازه‌ها در طول زمان‌های طولانی شکل گرفته اند و به‌تدریج روی آن‌ها پوسته‌ای از سنگ توف (Tuff) در طبقات مختلف به وجود آمده است.
لایه سنگی توف و گذرگاه‌های آتش فشانی به‌وسیله باد، باران و برف در طی قرون متمادی تغییر شکل یافته و به فرم کران در آمده است و به صورت تدریجی قسمت‌هایی که از مقاومت کمتری برخودار بوده اند، ریخته و بخش‌های سخت‌تر باقی مانده است که همین اتفاقات سبب به وجود آمدن یکی از مناظر زیبای طبیعت شده است.
باد و باران مفرط به‌خصوص در کران‌های بخش‌های جنوبی روستای کندوان بیشتر بوده و صدمه بسیاری به آن‌ها وارد کرده است، این درحالی است که در قسمت‌های شرقی و انتهایی روستا کندوان به علت حضور تپه‌هایی مرتفع و عدم برخود باد و باران به آن کران ها، هم مرتفع‌تر هستند و هم از نظر فیزیکی سالم‌تر می‌باشند.
معماری روستای کندوان
مردم محلی روستا کندوان در خانه‌هایی سکونت دارند که در اصطلاح محلی به آن‌ها قیه (صخره) یا کران گفته می‌شود. کلمه کران از واژه کراندن به معنای زخم زدن و بیرون ریختن و کندن هر شیء آمده است. البته بعضی از مردم هم اعتقاد دارند معنی آن به معنای بی کران نیز است. آن‌ها بر اساس نیاز و تا آن جا که نوع سنگ‌ها امکان کندن را می‌داده است، درون صخره‌هایی که شکل مخروطی داشته اند را کنده اند و به‌صورت فضا‌های زندگی در می‌آوردند. کران‌ها به‌صورت چندتایی، جفتی، تکی، مخروطی شکل و دوک مانند و از جنس لاهار و ایگنمبریت هستند، همچنین ارتفاع این کران‌های به ۶۰ متر می‌رسد.
نخستین کران‌هایی که توسط انسان برای سکونت آماده شده است، در قسمت مرکزی روستا کندوان و در اطراف مسجد جامع قدیمی قرار دارند و با افزایش جمعیت و نیاز به فضا‌های سکونت بعدی، مردم محلی ابتدا صخره‌های غربی و پس از آن به سمت صخره‌های شرقی رفته اند. در ضمن در روستای کندوان اولین شر ازدواج، داشتن یک خانه یا کران حفر شده بوده است که توسط اقوام داماد آماده می‌شده است.
شکل‌گیری افقی خانه‌ها به‌دلیل نبود صخره‌های طبیعی است. از سوی دیگر برای جلوگیری از شکستن صخره‌ها، ضخامت دیوار‌ها باید زیاد باشد که این موضوع مانع گسترش بیش از اندازه خانه‌ها می‌شود؛ طوری که اگر تعداد طبقات زیاد باشند، از مقاومت بنای صخره‌ای کاسته می‌شود. به این ترتیب، شکل‌گیری بنا‌ها به‌طور کامل تحت تأثیر عوامل جغرافیایی است.
فضاهی داخلی کران‌ها و متراژ آن‌ها و نوع کاربری آن متفاوت است، اما اکثر کران‌های روستا کندوان ۲ طبقه‌ای هستند، ولی کران‌های سه یا چهار طبقه هم وجود دارد که طبقه همکف طویله، طبقه اول مسکونی، طبقه دوم اتاق مهمان، طبقه سه در صورت وجود به انبار تبدیل می‌شده است.
برای رفت و آمد میان طبقات کران‌ها می‌توان از پله‌هایی که در درون خود کران‌ها تعبیه شده، استفاده کرد و از داخل خود کران‌ها هیچ راه ارتباط دیگری وجود ندارد. تنها ارتباط داخلی در یکی از کران‌ها مشاهده می‌شود که پلکان داخلی، آستانه طبقه همکف را به زیرزمین (انبار) متصل می‌کند. حجم و ابعاد اکثر کران‌ها به علت رعایت مسائل ایمنی و استحکام آن ها، کوچک است و در مواردی که نیاز به فضا‌های بزرگ‌تری همانند مسجد و آغل بوده، در وسط کران‌ها، ستون‌های قطوری از خود سنگ تراشیده‌اند تا موجب مقاومت و استحکام بیشتر سقف شود.
به‌طور کلی کران‌ها یا خانه‌های روستا کندوان شامل فضای اصلی، یوک یری (جای رختخواب)، مطبخ، گزنه (صندوق خانه)، آستانا (ورودی)، آستانه، پنجره و آبریزگاه است.
