نشان تجارت - فرش‌های دستباف ایرانی به‌عنوان محبوب‌ترین و با کیفیت‌ترین فرش‌ها در سراسر دنیا هستند. این فرش‌ها از نظر قیمتی ارزش بسیار بیشتری نسبت به فرش‌های ماشینی دارند. علت مشهوریت قالی‌های دستباف؛ علاوه بر فرهنگ و تمدنی که به عنوان پشتوانه این فرش‌ها هستند می‌توانیم به زیبایی و ظرافت، مواد اولیه تولید، زحمت بیشتر، اصالت بالا و استحکام آنان اشاره کنیم. از این رو، فرش‌های دستباف را باید با قیمت بیشتری نسبت به فرش ماشینی، خریداری کنید. اما برای بسیاری از مردم سوال است که چرا قیمت فرش دستباف بیشتر از فرش ماشینی است و چه عواملی در آن دخیل هستند. در ادامه همه این موارد را مورد بررسی قرار می‌دهیم.
عوامل موثر در قیمت بیشتر فرش دستباف نسبت به فرش ماشینی
امروزه فرش‌های ماشینی قسمتی عظیمی از بازار فروش را به دست گرفته‌اند. البته این رخداد به دلیل کیفیت بالا‌تر یا اصالت بیشتر این فرش‌ها نیست. بلکه یکی از عمده‌ترین دلایل گرایش عموم مردم به سمت فرش‌های ماشینی قیمت بسیار ارزان‌تر این فرش‌ها نسبت به فرش‌های دستباف است. شرایط اقتصادی حاکم بر جامعه نیز یکی از دلایل گرایش مردم به فرش‌های ارزان‌تر بوده است. این در حالی است که افراد زیادی برای زیبایی فرش دستباف و همچنین سرمایه گذاری، به خرید فرش دستباف روی می‌آورند. اما گران بودن فرش دستباف در مقایسه با فرش ماشینی، به دلایل زیادی ربط دارد که هر یک را بررسی می‌کنیم.
فرآیند بافت طولانی‌تر و انرژی‌بر در فرش دستباف
بر هیچکس پوشیده نیست که برای بافت یک قالی و فرش دستباف، زمان قابل توجهی نیاز است. زمان بافت یک قالی دستباف به عواملی مختلفی وابسته است ممکن است با توجه به جزئیات و اندازه متغیر باشد. اما بافندگان برای بافت یک قالی عادی ممکن است تا ۶ ماه زمان نیاز داشته باشند. حالا اگر جزئیات کار بیشتر و اندازه قالی بزرگ‌تر باشد، به این زمان افزوده خواهد شد. اما در فرش‌های ماشینی با توجه به اینکه در بافت آن‌ها از دستگاه‌های صنعتی استفاده می‌کنند، این زمان بسیار کوتاه خواهد بود. این زمان نسبت‌به تکنولوژی دستگاه و ظرفیت کارخانه متغیر است، اما یک کارخانه فرش‌بافی ماشینی میتواند ده‌ها فرش تنها در یک شیفت کاری تولید کند. بنابراین از نظر زمانی فرش‌های دستباف به زمان بسیار بیشتری نیاز دارند. بنابراین ارزش این فرش‌ها بسیار بالا‌تر از نمونه‌های ماشینی خواهد بود.
همچنین فرآیند تولید قالی‌های دستباف انرژی بیشتری را از بافندگان می‌گیرد. تک تک گره‌های یک قالی توسط دستان هنرمندان گره می‌خورد. اما در گره زدن فرش‌های ماشینی، دستگاه‌های بافنده در هر ثانیه می‌توانند صد‌ها گره را در یک ردیف بزنند. برای مثال یک بافنده سنتی فرش دستباف برای بافت یک گل شاه عباسی در ابعاد ۵ سانتی متر مربع باید ساعت‌ها زمان بگذارد اما یک ماشین بافنده یک گل شاه‌عباسی را در چند ثانیه می‌بافد. البته عشق و هنر بافندگان بر سرعت برتری دارد و همواره طرحهای بافته شده توسط هنرمندان قالی‌باف به اصطلاح زنده و پویا هستند.
مواد اولیه به کار رفته در فرش دستباف و ماشینی
الیاف اولیه در تولید فرش یکی از عوامل مهم در اصالت فرش است و همچنین نقش مهمی در قیمت نهایی فرش‌های طبیعی خواهد داشت. فرش‌های ماشینی عمدتا از الیاف‌های مصنوعی در فرآیند بافت خودت استفاده می‌کنند. علت استفاده این کارخانه‌ها از الیاف‌های مصنوعی، ظرفیت ماشین‌های بافت است. زیرا این الیاف به صورت یکدست و در رول‌های بزرگ هستند.
اما در تولید فرش‌های دستباف، بافندگان محلی عموما از الیاف‌های طبیعی و ارگانیک بومی استفاده می‌کنند. عمده الیاف مورد استفاده معمولا از پشم گوسفند و شتر، پنبه، کرک‌ها و ابریشم هستند. این الیاف با توجه به منشاء طبیعی، از نظری قیمتی گران‌تر از الیاف مصنوعی هستند. در نتیجه، شاهد قیمت‌های بیشتری از این فرش‌ها در فروشگاه فرش دستباف هستیم. موضوع الیاف طبیعی به قدری مهم است که حتی در میان الیاف‌های طبیعی بافندگی، برخی از آن‌ها نسبت به سایرین گران‌تر هستند. معمولا ابریشم و پشم ماکویی در بین الیاف‌های طبیعی از ارزش و اصالت بیشتری برخوردار هستند.
بافندگان معمولا در بافت فرش‌های دستباف از ترکیب چند الیاف طبیعی در تار و پود آن‌ها استفاده می‌کنند تا فرش بافته شده از با قوام و زیبا‌تر باشد.
تاثیر رنگ در قیمت فرش دستباف
معمولا رنگ‌ها نقش بسیار مهمی در ارزش نهایی فرش‌ها خواهند داشت. فرش های ماشینی با توجه به محدودیت ظرفیت دستگاه‌های ریسندگی و بافندگی دارای تنوع کمتری از رنگ‌ها هستند. ولی فرش‌های دستباف از نظر طیف رنگی مورد استفاده بسیار غنی هستند. زیرا در فرآیند بافت هر زمان که بافنده بخواهد میتواند با چند گره رنگ‌های جدید و متنوع را به قالی اضافه کند. اما این امکان برای ماشین‌های ریسندگی وجود ندارد. به همین دلیل است که معمولا فرش‌های دستباف از طیف‌‌‌های گوناگونی در ساختار خود برخوردار هستند و این عامل باعث چشم نوازی و طراوت بسیار بیشتر آن‌ها نسبت به ماشینی‌ها شده است.
همچنین رنگ‌های مورد استفاده در فرش‌های دستباف معمولا به صورت سنتی رنگرزی شده‌اند، این عامل باعث افزایش کیفیت و ارزش فرش‌های دستباف شده است. اما فرش‌های ماشینی با توجه به اینکه الیاف مصنوعی دارند. از رنگ‌های مصنوعی برای رنگ‌آمیزی الیاف خود استفاده می‌کنند. رنگ‌های مصنوعی از نظر ارزش نسبت به رنگ‌های طبیعی در سطح پایین‌تری هستند. همچنین رنگ‌های طبیعی با توجه به اینکه نشاط و کنتراست طبیعی‌تری دارند باعث زیبایی هرچه بیشتر فرش‌ها خواهد شد.
تاثیر اصالت بیشتر فرش دستباف نسبت به فرش ماشینی
هر فرش دستبافی فقط یک بار بافته خواهد شد. این جمله را کلکسیونر‌ها به خوبی درک می‌کنند! تنها یک نمونه موجود از هر چیزی . این موضوع خیلی جذاب خواهد بود. فرش‌های دستباف ممکن است طرحهای گوناگونی داشته باشند. اما هر فرش تنها یک بار بافته و به بازار فرستاد خواهد شد. ممکن است در بازار طرحهای کاملا مشابهی وجود داشته باشد اما تمام این فرش‌ها توسط بافندگان گوناگونی بافته شده‌اند. معمولا بافندگان فرش، مخصوصا بافندگان تبریزی امضاء و نشان خود را در روی فرش‌ها می‌بافند. این‌کار اصالت‌این فرش‌ها می‌افزاید. اما در فرش‌های ماشینی، یک طرح واحد به دستگاه می‌دهند و ماشین به تعداد انبوه از آن فرش بدون هیچ تفاوتی با سایر نمونه‌ها می‌بافد.
فرش‌های دستباف مانند بوم نقاشی هستند. هنرمندان در هر سری از بافت خودشان؛ ذوق، هنر، فرهنگ و احساس خود را به فرش منتقل می‌کنند. در پشت هر فرش بافته شده سرشار است از زحمات، رمز و راز‌ها و احساس‌های گره خورده در تار و پود فرش، به این دلیل است که فرش‌های دستباف ایرنی از اصیل‌ترین فرش‌ها در سراسر دنیا هستند.
افزایش ارزش فرش دستباف در طول زمان
فرش‌های ماشینی معمولا بعد از مدت چند سال ظاهر خود را از دست می‌دهند. این فرش‌ها نشاط رنگی، نرمی و بافت خود را از دست می‌دهند به این دلیل معمولا هر چند سال نیازمند تعویض هستند. اما فرش‌های دستباف اینگونه نیستند. فرش‌های دستباف جنبه‌ی سرمایه‌ای دارند و در طول مدت زمان به ارزش آن‌ها افزوده خواهد شد. فرش‌های دستباف عمری بسیار طولانی دارند و حتی با گذشت زمان با مصرف بیشتر، زیبایی بیشتری پیدا خواهند کرد. الیاف طبیعی مورد استفاده و فنون بافت فرش از جمله مواردی است که باعث حفظ انسجام این فرش‌ها در طولانی مدت است. در میان فرش‌های دستباف، فرش‌هایی که از فن گره ترکی داشته باشند، عمر بیشتری نسبت به فرش‌های دیگر دارند.
راحتی بیشتر فرش دستباف در مقایسه با فرش ماشینی
فرش‌های دستباف به دلیل اینکه از الیاف طبیعی در آن‌ها استفاده شده است و تراکم بالا‌تر نسبت به فرش‌های ماشینی، از نظر نرمی و راحتی بسیار محبوب هستند. همچنین قالی‌های دستباف، عایق سرما هستند و سرمای کف زمین را به داخل خانه منتقل نمی‌کنند. اما فرش‌های ماشینی عایق سرما نیستند و سرمای کف را به محیط خانه منتقل می‌کنند. از دیگر مزایای فرش‌دستباف که باعث ارزشمند‌تر شدن آن نسبت به نمونه ماشینی شده است، ویژگی عایق صدا بودن است. پشم‌ها با توجه خواص فیزیکی که دارند امواج صوتی را به دام می‌اندازند و مانع از انتشار صدای محیط به طبقات دیگر مخصوصا در ساختمان‌ها خواهند شد.
وجود تعداد کم تر از فرش دستباف در بازار
قسمت عظیمی از فرش‌های دستباف ایرانی صادراتی هستند و نسبت به تقاضای بازار، نمونه کمتری فرش دستباف در بازار وجود دارد. یکی از دلایل این امر کافی نبودن میزان بافندگان فرش دستباف در کشور است. در گذشته بافندگان بیشتری در کشور فعال بودند. اما با آمدن مشاغل صنعتی، افزایش حجم بازار فرش‌های ماشینی به دلیل اقتصادی بودن و زحمات زیاد تولید این فرش‌ها همچنین عدم حمایت‌ها، از تعداد بافندگان کاسته شد. این عامل باعث ایجاد رقابت و افزایش تقاضا در بازار شد که فرش‌های دستباف، رقابتی‌تر و ارزشمند‌تر شدند.
سخن آخر
همواره ارزش و هزینه‌های تولید هرچیزی زیاد‌تر باشد قطعا قیمت تمام شده آن نیز بیشتر خواهد شد. فرش‌های دستباف مانند فرش کرک و ابریشم در مقایسه با نمونه‌های ماشینی از قیمتی بالا‌تری برخوردار هستند. ارزش ارائه شده در فرش‌های دستباف در مقابل قیمت آن‌ها واقعا ناچیز است. همواره با توجه به اینکه فرش‌های دستباف در طول مدت زمان ارزش بیشتری پیدا می‌کنند و همچنین عمر طولانی‌تر دارند می‌توانند از نظر اقتصادی مطلوب باشند.
